Ebu Müslim Horasani Emevi hanedanlığına son veren Türk kökenli ihtilalcidir. Özbekistan, Türkmenistan ve Dağıstan’da adına menkıbeler söylenen kahraman bir kişilik. Ebu Müslim destanın İran menşeli olsa da Türkçe nüshalarının daha çok olduğunu söyleyebiliriz. (1) İrene Melikoff kahramanımızın kökeni hakkında fazla bir bilgi sunmasa bile Türklerin Müslim’e daha çok sahip çıktığını kabul etmektedir.  Fuat Köprülü, “Ebu Müslim’in Türk asıllı olduğu varsayımlarına, Mısır Sultanı Muhammed Kalavun’un hizmetinde bulunan Ebu Bekir Abdullah bin Aybek El-Davadari adlı XIV. yüzyılda Mısır’da yaşamış bir Türk yazarının tanıklığını destek olarak sunuyor. El-Davadari’ye göre, Farsça versiyonları da olan Oğuzrıame, Farsçadan Arapçaya 611 / 1214 yılında tercüme edilmiş ve El-Davadari bu el yazmasını bizzat görme fırsatını bulmuştur. Yine aynı yazar, Oğuzrıame nin Ebu Müslim Horasani’nin hâzinesinin içinde bulunduğundan bunun ona miras yolu ile geçtiğinden zira kendisinin Oğuz Türk’ü olup ve Buhtu Han’ın soyundan gelmekte olduğundan söz eder” (2)

            Ebu Müslim Horasan kökenli idi. Ancak Bağdat’ta doğmuştur. Horasan dönem şartlarında Emevi zulmüne maruz kalan bir yerdi. Arap idareciler lüks ve şatafat içinde yaşarken halka mali baskılarda bulunuyordular. Haccac bin Yusuf’un zalimlikleri halk menkıbelerinde hâlâ anlatılmaktadır. Nitekim Emeviler’e isyanın patlak vereceği yerlerden birisi de Horasan olmuştur. Bu ayaklanmanın liderliğini ise Ebu Müslim Horasani yapmıştır. (3)

            Ebu Müslim destanında Hz. Ali ile Muaviye taraftarlarının arasındaki mücadeleden bahsedilmektedir. Ebu Müslim destanında Hz. Ali taraftarları Emevi zulmünü yenilgiye uğratmış ve Kerbela’nın intikamı alınmıştır.

            Abbasi İhtilâlini başlatan kişi, Hz. Muhammed’in amcası Abbas b. Abdülmuttalib’in torunlarından biri olan Muhammed b. Ali’dir. Ancak İhtilalin gerçek kahramanı Ebu Müslim Horasani olmuştur. Kendisini ihtilale adayan Ebu Müslim bölgeye geldiğinde halkı kısa sürede örgütlemiştir. Emevilerin zulümlerini halka anlatmış (4) ve halkın desteğini alarak Emevilerin üstüne yürümüştür.

            Emevileri darbe ile deviren Ebu Müslim, halk arasında saygınlığı artmıştır. Halkın desteğini arkasına alarak kendilerine de isyan edebileceğini düşünen Abbasiler, 12 Şubat 755’te Ebu Müslim’in Ebu Cafer el Mansur ile sohbet ettiği sırada saraya önceden yerleştirilen suikastçilerin yardımıyla katledilmiştir. (5) Ebu Müslim katledildikten sonra onun yiğitlikleriyle ilgili birçok eser yazılmış ve menkıbeler yüzyıllar sonra bile dilden dile dolaşmıştır. Bu destanlar “Ebu Müslimname” ve “Kıssa-i Ebu Müslim” adıyla da bilinmektedir. (6)

            Sonuç olarak, Ebu Müslim Horasani zulme uğrayanların, sömürülenlerin ve yok sayılanların haklarını savunan canlı bir örnektir.

Kaynakça

1. https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-muslim-destani Son Erişim Tarihi: 1.10.2023.
2. İrene Melikoff, Türk-İran Epik Geleneği İçinde Horasan Teberdarı Ebu Müslim, Elips Kitap, Ankara, 2012, s.18-19.
3. Age, s. 39.
4. Ali Değirmenci, “Kûfe’de Sıra Dışı Bir Genç: Ebu Müslim Horasani”, Haksöz, Mart 2011.
5. Agm.
6. Agm.