Türkiye gündemine hemen her dönem sıklıkla gelen konulardan biri de milletvekilliği dokunulmazlığıdır.

Sadece HDP-DEM partilileri değil, diğer partilerden de bazı milletvekillerini ilgilendiren dokunulmaz konusu, Can Atalay'ın durumuna ilişkin gelişmelerle bir kez daha ciddi tartışmaları beraberinde getirdi. 

Meclis kürsüsünden yapılan provokasyona yine provokasyon ile yanıt verilmesi ise dokunulmazlık konusunun daha uzunca bir süre gündemden düşmeyeceğini gösterdi.

Türkiye'de milletvekili dokunulmazlığıyla ilgili durum yasa metinlerinde var.

Bu nedenle ülkemizdeki yasal düzenlemelere girmeyeceğim.

Uzun araştırma ve tercümelerin sonucunda ortaya çıkardığım bu yazımda, dünyanın farklı bölgelerinde bulunan birçok ülkedeki milletvekili dokunulmazlığına ilişkin özet bilgileri bulacaksınız. 

Almanya

Milletvekilleri suçüstü hâlinde veya ertesi gün yakalanmış olması durumunda dokunulmazlıktan yararlanamazlar. 

Yasama dokunulmazlığının kaldırılması konusunda yetkili makam, Parlamento veya onun Dokunulmazlık Komisyonudur.

Milletvekillerinin evlerinde arama yapılabilmesi için de parlamentonun izni gerekir.

Estonya

Anayasada, "Dokunulmazlık adaletten kaçma aracı olarak kullanılamaz" maddesiyle dokunulmazlığın sınırları büyük oranda daraltılmıştır. 

Cezai mahkûmiyet durumunda milletvekili dokunulmazlığı hemen kaldırılır.

Avusturya

Milletvekilleri suçüstü durumu hariç, ancak Meclisin izniyle tutuklanabilirler. 

Milletvekili suçüstü halinde yakalanırsa, Meclis Başkanı'na bu durum bildirilir.

Amerika Birleşik Devletleri

Senatörler ve milletvekilleri ihanet, cürüm ve asayişi ihlâl hâli dışında yasama dokunulmazlığından yararlanırlar.

Belçika

Suçüstü durumu hariç, milletvekilleri hakkında cezaî alanda tedbirlerin uygulanmasına İstinaf Mahkemesi Başkanı karar verebilir. 

Meclisin çalışma süresince sadece savcılık ve yetkili memurlar bir milletvekili hakkında cezaî sahada kovuşturma açabilirler.

Brezilya

Milletvekilleri ve senatörler yalnızca kefaletle serbest bırakılmayan bir suç durumunda tutuklanabilir. 

Ama bunun için Meclis ya da Senato'nun oy çokluğuyla karar vermesi gerekir. 

Parlamenterlere karşı açılan davalar yalnızca Federal Yüksek Mahkeme'de görülebilir.

Parlamenter ancak nihai bir mahkeme kararı mevcut olduğunda, yani daha fazla temyiz imkânı bulunmadığında dokunulmazlığı kaldırılarak tutuklanabilir.

Göreve başlamadan önce işlenen suçlar dokunulmazlık kapsamına girmez.

Ülke çapında sıkıyönetim ilanı hallerinde dokunulmazlıklar devam eder. 
Bu dönemde parlamento dışında işlenen suçlar nedeniyle dokunulmazlıklar ancak parlamenterlerin üçte ikisinin "gizli" oyuyla kaldırılabilir. 

Danimarka

Milletvekilleri, suçüstü durumu hariç, Meclis Başkanlığı'nın izni olmaksızın hiçbir şekilde soruşturulamaz ve hapsedilemez. Yasama dokunulmazlığı hem hukukî hem de cezaî alanda geçerlidir. 

Ancak yasama dokunulmazlığı Danimarka'da ev ve üst aramalarına karşı güvence sağlamaz.

Finlandiya

Milletvekilinin en az altı ay hapis cezasıyla cezalandırılan bir suçu işlediğiyle ilgili kesin kanıtlar varsa dava başlamadan hemen önce dokunulmazlık kaldırılır. 

Ancak parlâmentonun izni olmadan tutuklanamaz. 

Fransa

Milletvekili, Meclis Başkanlık Divanı'nın izni olmadıkça tutuklanamaz. 

Kesin mahkûmiyet durumunda bu izin gerekmez. Milletvekili hakkında soruşturma açılabilir, evinde arama yapılabilir ve yargılanabilir. 

Ancak Parlâmentonun izni olmadıkça tutuklanamaz. 

Yasama dokunulmazlığı kaldırılması yetkisi ise Meclise değil Meclis Başkanlık Divanı'na aittir.

Hollanda

Hollanda'da yasama dokunulmazlığı yoktur. Bununla birlikte, ender görülen bir uygulama vardır. 

Milletvekilinin tutuklanması veya hapsedilmesi halinde milletvekilinin Parlâmento çalışmalarına katılmasına izin verilebilir.

İngiltere

İngiltere'de "Ceza davalarından dolayı Parlâmento üyeleri tutuklanamaz" önerisi reddedilmiştir. 

Bir parlâmento üyesi suç işlerse, herkes gibi tutuklanabilir ve yargılanabilir.    

İrlanda

Parlâmento üyeleri, "ihanet", "rüşvet", "cürüm" ve "asayişi bozma" suçları hariç, dokunulmazlığa sahiptirler.

İspanya

Milletvekilleri ve senatörler sadece suçüstü durumunda tutuklanabilirler. 

Bunun dışında milletvekilleri ve senatörlerin, tutuklanması, gözaltına alınması, haklarında soruşturma açılaması ve yargılanması parlamentonun ön izniyle olabilir. 

Bununla birlikte milletvekili ve senatörlerin evlerinde arama yapılabilir.

Meksika

Görev süreleri boyunca Milletvekilleri ve Senatörler yalnızca suçüstü hallerinde dokunulmazlıkları kaldırılır ve tutuklanabilir.

Diğer suçlarda Parlamento'nun önceden izni olmaksızın kovuşturmaya tabi tutulamazlar. 

Seçilmeden önce haklarında açılan davalarda alınan kararlar, parlamenterlerin görev süresi bitiminde uygulanır. 

Tekrar seçilmesi halinde ise uygulama yasama dönemi sonrasına bırakılır. 

İsrail

Şiddet uygulayarak kamu düzenini bozan ve ihanet oluşturan fiillerdeki suçüstü durumunda milletvekili tutuklanabilir ve gözaltına alınabilir.

İsveç

Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması, tutuklanması, gözaltına alınması veya hapsedilmesi, onun suçunu kabul etmesi veya suçüstü durumunda yakalanması veya işlediği suçun minimum cezasının iki yıl hapisten fazla olması durumunda mümkündür. 

Rüşvet suçunda dokunulmazlık kesinlikle mümkün değildir.

İsviçre

Milletvekili suçüstü durumunda ve ağır suçlar işlenmesi durumunda geçici olarak tutuklanabilir. 

Ancak bu konudaki karar ya milletvekilinin kendi rızası veya Meclisin izni ile 24 saat içinde alınmalıdır. 

Milletvekilinin geçici olarak gözaltına alınması durumunda Meclisin talebi üzerine Parlâmento çalışmalarına katılmasına izin verilebilir. 

Yasama dokunulmazlığı İsviçre'de sadece parlamentonun çalışma dönemlerinde işler.

İtalya

Milletvekili suçüstü durumu hariç, Meclisin izni olmaksızın tutuklanamaz, gözaltına alınamaz ve evi aranamaz. 

Ancak kesin mahkûmiyet hükmünün infazı durumu bu hükmün dışındadır.

Polonya

Bir milletvekili ya da senatör görev süresi sona erdiği tarihe kadar, seçim sonuçlarının açıklanmasından önce işlenen suçlar ve görev süresinin sona ermesinden önce işlenen suçlar nedeniyle Meclis veya Senato'nun izni olmadan yargılanamaz.

Bir milletvekili veya senatör, bir suç işlerken yakalanması ve yargılamanın uygun şekilde ilerlemesini sağlamak için tutuklanmasının gerekli olması haricinde, Meclis veya Senato'nun izni olmadan tutuklanamaz.

Kesinleşmiş mahkeme kararıyla verilen hapis cezasının infazı için Meclis veya Senato'nun onayının alınması şartı aranmaz.

Romanya

Milletvekilleri ve senatörler, görev süreleri boyunca siyasi açıklamaları nedeniyle suçlanamazlar.

Milletvekilleri ve senatörler, görev süreleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı kovuşturulabilir, haklarında dava açılabilir. Ancak gözaltına alınamaz ve tutuklanamazlar.  

Suçüstü halinde ve sonraki 24 saat içinde ise milletvekilleri veya senatörler gözaltına alınabilir ve evleri aranabilir.

İzlanda

Milletvekili, suçüstü durumu dışında, Parlamentonun çalışma dönemi boyunca yasama dokunulmazlığından yararlanır.

Japonya

Yasama dokunulmazlığı suçüstü durumunda işlemez. 

Yasama dokunulmazlığı sadece parlâmentonun çalışma dönemleri boyunca geçerlidir. 

Diğer dönemlerde milletvekili tutuklanabilir. Japonya'da Parlâmentonun tutuklanmış milletvekillerinin tutukluluk durumunu askıya alma yetkisi vardır. 

Tutuklanmış veya hapsedilmiş milletvekilinin Parlâmento çalışmalarına katılmasına izin verilebilir.

Kanada

Yasama dokunulmazlığı çalışma dönemi ile dönemin başlangıcından 40 gün önce ve bitişinden 40 gün sonrasını kapsar. 

Yasama dokunulmazlığı kaldırılabilir niteliktedir.

Bu konuda karar yetkisi Avam Kamarasına aittir.

Lüksemburg

Ağır bir suçu işlerken yakalanmadıkça, yasama dokunulmazlığı vardır.

Yasama dokunulmazlığı sadece Parlâmentonun çalışma dönemi boyunca işler.

Norveç

Norveç'te yasama dokunulmazlığı hem hukukî hem de cezaî alanda, suçüstü durumu dışında geçerlidir. 

Norveç'te yasama dokunulmazlığı kaldırılamaz.

Macaristan

Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması Meclis kararıyla olabilir. 

Milletvekili hakkında bir dava açılması ve yargılanması kararını da yine Meclis verir. 

Görev öncesi dönemde açılmış davalarda mahkûmiyet kararı verilirse dokunulmazlık hakkını kullanamaz. 

Ayrıca belli bazı suçları işlemesi halinde dokunulmazlık hakkından yararlanamaz.

Portekiz

Milletvekilleri suçüstü hariç yasama dokunulmazlığından yararlanırlar. 

Bununla birlikte, milletvekilinin suçüstü halinde işlediği suç en az üç yıl hapis cezasıyla cezalandırılabilir nitelikte olmalıdır.

Bunun dışındaki durumlarda, milletvekiline karşı bir ceza soruşturması açıldığında, Meclis soruşturmanın devam edip etmeyeceğine karar verir. 

Rüşvet, dokunulmazlığın söz konusu olamayacağı bir suçtur.

Yeni Zelanda

Yeni Zelanda Anayasası'nda yasama dokunulmazlığıyla ilgili bir madde yoktur. 

Ancak bazı yasa maddeleri, milletvekillerinin özellikle partisinin siyasi görüşlerini açıkladığı hallerde kısmi dokunulmazlık ilkesinden bahseder.

Yunanistan

Yunanistan'da suçüstü durumu dışında yasama dokunulmazlığı vardır. 

Gözaltına alınmış veya hapsedilmiş milletvekillerinin Parlâmento çalışmalarına katılmasına izin verilebilir.