Eğitim uzman kişiler tarafından yapılması gereken ve bir ülkenin en önemli kalemidir diyebiliriz. Ancak ne yazık ki Türkiye’de eğitime ayrılan bütçe hâlâ yeterli miktarda değildir. 2022’de hükümet bütçede en çok payı Milli Eğitim Bakanlığı’na ayırdığını belirtiyor. Bakanlığın 2022 bütçesi 189 milyar 10 milyon 851 bin lira oldu. (1) Ancak gelişmiş ülkelere kıyasla oldukça düşük bir miktar diyebiliriz. Örneğin; . İsveç’te eğitimin bütün kademelerinde görev yapan öğretmenlerin maaşları OECD ortalamasının üstündedir. (2) Türkiye’de ise Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı pansiyonlarda barınan 328 bin öğrencinin barınma ve beslenme giderleri için 1,3 milyar lira kaynak ayrılmaktadır. (3) Türkiye’deki 4 bin yurdun 2500’e yakını ise tarikat ve cemaat yurtlardır. Barınma, ulaşım ve gıda ihtiyaçlarını devlet karşılayamadığı için yoksul ailelerin çocukları tarikat ve cemaat benzeri yurtlarda ve evlerde kalmaktadır.

            Tarikat ve Cemaatların Denetlenebilirliği Yok

Türkiye’de tarikat ve cemaat denilen yapıların yurtları, okulları, hastaneleri, market zincirleri vardır ve oldukça güçlüdürler. Yani holdingleşmişlerdir. Bunlar üzerinde durmayacağım. Odaklanılan tez, tarikat okulları ile Amerika’daki Charterların arasındaki farklar üzerinde duracağız. Özellikle siyasal İslamcılar tarikat ve cemaat okullarını sivil toplum örgütleri veyahut ABD’deki Charter okullarına benzeterek bu yapılara meşruiyet kazandırmaya çalışmaktadır.

Önsel olarak şunu ifade etmeliyiz: “Tarikatların sivil toplum örgütü olabilmesi için örgüt içi bir demokrasinin olması gerekir. Oysa bu yapılarda böyle bir şey söz konusu değil. İkincisi şeffaflıkları ve denetlenebilirlikleri yoktur. Dolayısıyla bu yapılanmalar informel örgütlenmelerdir. 

Charter Okullarının temel özellikleri aradaki farkları anlayabilmemiz açısından şunlardır: 

            -Amerikan öğrencilerinin yaklaşık %90’ı eyalet vergileriyle finanse edilen, kamuya ait ücretsiz ilk ve orta öğretim okullarına devam etmektedir. Özel okulların 4/5’i dini gruplar tarafından yönetilir. Özel okulların büyük bir bölümü Charter okullarıdır ve her eyaletin kendi yasasına göre denetlenirken müfredatı da yasalar çerçevesinde işlenir.

            -Charter okullarının finansmanı genellikle bağışa dayalıdır. Ancak devlet gereğinden fazla bağış olması durumunda müdahale eder.

            -Müfredat anlayışlarında öğrencilerin eğilimleri ile ailelerin ve öğretmenlerin görüşleri çerçevesinde oluşan özgün eğitim müfredatları uygulanması tasarlanmaktadır.

            -Charter okullarında sosyalleşmeye önem verilir.

            -Charter okulları özel ve devlet okullarının karışımı olarak kabul edilebilir. Özerk yapıları vardır.

            -Charter okulları öğrencilerin akademik başarılarını arttırmak amacıyla kurulmuştur. Charter okulları, üç yıla kadar eğitim fonu alabilirler, ancak ön uygulama için iki yıldan fazla zaman harcamamak zorundadırlar. İlkokul parasızdır. ABD’de zorunlu eğitim 16 yaşına kadardır.

            -Charter okulları devlet okullarındaki düşük eğitim kalitesini gidermek için okul yönetimlerine daha çok inisiyatif vermek amacıyla kurulmuşlardır. (4)

            Ülke Kurucu Değerlerine Dönmeli

Somut durumun somut tahliline göre; Charter okullarının en önemli özelliğinin devletin rejimini değiştirmek gibi gayelerinin olmaması ve ülkenin kurucularına karşı saygılı olmalarıdır. Yukarıda saydığımız özelliklere göre tarikat ve cemaat okullarının Charter okullarından vizyon ve misyon açısından farklı oldukları çıkarılabilir. En önemli mesele ise Türkiye’deki bu yapılanmaların ülkenin kurucu değerleri ile aralarında bir problem olması tehlikenin boyutunu bize göstermektedir. Çok değil altı sene önce bu ülke gerici bir darbe girişimi atlattı ancak siyasal iktidar ders çıkarmadığı gibi bu tarz yapılanmaları oy deposu olarak gördüğü için “ne istiyorlarsa vermeye” devam ediyorlar. Günümüzde yargının İskenderpaşa, kursların Süleymancılar ve sağlık bakanlığının Menzilcilerle dolup taştığı bilinmektedir. FETÖ borsalarından daha hiç bahsetmedim.

Çözüm önerimiz basit ve net: “Ülkenin kurucu değerlerini uygulayalım yeter!”

Kaynakça

1)https://www.dw.com/tr.

2)Sibel Doğan, İsveç Eğitim Sistemi, EYPO, Haziran 2020, s. 8.

3) Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı 2021 Yılı Bütçesi Vatandaş Bütçe Rehberi, s. 4.

4) Muhsin HESAPÇIOĞLU-Nazmiye ÇELEBİ, Magnet ve Charter Okullarının Eğitim ve Finans Yapıları, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Yıl: 2011, Sayı: 33, s.  79-101.