Atatürk’ün sosyalizm ile ilgili düşünceleri düşünce dünyasında tartışılan konulardan biridir. Öncelikle Atatürk askerlik ve devlet adamlığı yıllarında zamanın koşullarına göre farklı açıklamalar yapmıştır. Atatürk pragmatik bir devlet adamı olduğu için zaman zaman Bolşevizm lehine fikirler de aleyhine fikirler de söylemiştir. Atatürk komünist miydi sorusu üzerine kitaplar ve makaleler yazılmıştır. Bu sorunun cevabı kesinlikle komünist değildir olacaktır. Zira bu konuyla ilgili Atatürk’ün çeşitli yerlerde ve zamanlarda açıklamaları olmuştur. Örneğin; Atatürk, Türkiye’de işçi sınıfının zayıf olmasından dolayı Bolşevizm düşüncesinin tatbik edilemeyeceğini ifade etmiştir. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri kitabından da bu konuyla ilgili malzemeler çıkacaktır. Ancak komünizm ile ilgili Atatürk’e atfedilen bazı sözler vardır. Bunlardan birisi de “Komünizm Türk Dünyasının En Büyük Düşmanıdır Her Görüldüğü Yerde Ezilmelidir” sözüdür. Bu sözün doğruluğu ispatlanamamıştır. Bu sözü birtakım çevreler komünizm aleyhtarlığı yapmak için uydurmuştur. Atatürk gibi reel-politik uzmanı devlet adamının Sovyetler Birliği’ne rağmen böyle bir sözü söylemesinin imkânı da yoktur. Zira Atatürk politika yaptığı dönemde ülke ilişkilerinin en iyi olduğu devlet Sovyetler Birliği olmuştur. Sovyetler Birliği’nin Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne özellikle sanayi alanında ciddi yardımları olmuştur.

Atatürk’ün de katkısının olduğu “Medeni Bilgiler” kitabı özellikle Afet İnan’ın büyük katkılarıyla hazırlanmıştır. Afet İnan, 1929-1930 yılları arasında öğretmenlik yaparken ders notlarını Atatürk’e göstermiş ve bu notları yeterli bulmayan Atatürk, bazı katkılar yaparak Medeni Bilgiler kitabının okullarda okutulmasını sağlamıştır. Kitabın içinde Almanca ve Fransızca çeviriler, Atatürk’ün notları ve tape kayıtlarından oluşan bölümler vardır. (1)

Atatürk, Medeni Bilgiler kitabının “Türkiye’de Cumhuriyet” bölümünde Demokrasiye Muhalif Asri Cereyanlar başlığı altında Bolşevizm düşüncesi ve İhtilalci siyasi sendikalizm düşüncesini demokrasiye zararlı unsurlardan saymıştır. Bolşevizm ile ilgili ifadeleri şunlardır:

“Bolşevizm nazariyesinin, Rusya’da tatbik olunan şekline bakalım; bütün Rus milleti içinden, amele, deniz ve kara kuvvetlerinden ibaret bir ekalliyet, iktisadi esaslara müstenit komünist partisi namı altında birleşerek, bir diktatörlük vücuda getirmişlerdir. Gayelerinde milli değildirler. Şahsi hürriyet ve müsavat tanımazlar. Halk hakimiyetine riayetleri yoktur. Dahilde ekseriyeti, cebir ve tazyik ile, noktai nazarlarına itaate mecbur tutarlar; hariçte propaganda ve ihtilal teşkilatı ile bütün dünya milletlerine, kendi prensiplerini teşmile çalışırlar. “... Bolşevik tarzı hükümetinde istibdat mahiyeti görülmektedir. Bir cemiyeti, bir kısım insanların noktai nazarlarının, zorla, esiri ve zebunu yaşatmak şekline tabiî ve makul bir hükümet sistemi nazariyle bakılamaz.” (2)

Atatürk, ihtilalci sendikalizm düşüncesine de olumsuz yaklaşmaktadır. Ona göre; sendikalar gelişmiş ülkelerdeki işçilerle grevler düzenleyerek hükümetleri zora düşürmekte ve kendi lehlerine kararlar aldırmaya zorlamaktadır. İngiltere, Fransa ve Almanya gibi ülkelerde bu durumun tesirleri gözlemlenmiştir. Türkiye’de bu sorunları çözebilecek mekanizmalar vardır. Âlî İktisat Meclisi bunun için vardır. Dolayısıyla ihtilalci sendikalizmin dayattığı meclislere ihtiyaç yoktur. (3)

Son tahlilde Atatürk bir komünist değildi. Ancak bazı sosyalistlerin Atatürk’e bu yüzden düşmanlık beslemesi de yanlıştır. Çünkü Atatürk anti-emperyalist Kurtuluş Mücadelemizin önderidir. Sırf bu yüzden bile saygı duyulması gereken bir şahsiyettir. Atatürk’ün İslamcı veyahut sosyalist olmaması onun değerini azaltmamalı.

 Kaynakça

1. Afet İnan, Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, 5.B., Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2023, s. 3-6.
2. Age, s. 40
3. Age, 40-41.