Koronavirüsler

KORANAVİRÜS

(CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir.

Koronavirüsler, Koronaviridae ailesi içinde yer alıyor. Başlıca dört türde sınıflandırılıyor: Alfa, Beta, Gama ve Delta Coronaviruslar. İnsan, yarasa, domuz, kedi, köpek, kemirgen ve kanatlılarda bulunabiliyor. 

Şimdiye kadar virüsün (yüzde 96 oranında) yarasalardaki virüslere benzediği, bu sebeple yarasalardan yayıldığı düşünülüyordu. Fakat yapılan bir çalışmada, pangolin (pullu karıncayiyen) adlı bir yabani hayvan türündeki virüslerin mevcut koronavirüse yüzde 99 oranında benzediği keşfedildi.

Yakın geçmişte koronavirüsler, insanlarda üç salgına neden oldu. 2003'te SARS olarak tanımlanan koronavirüs, Uzak Doğu'da bir çeşit yabani kediden, 2012'de MERS olarak tanımlanan koronavirüs ise Suudi Arabistan'da develerden insana geçti.

İnsanlarda koronavirüsün neden olduğu hastalık basit soğuk algınlığından ağır akut solunum sendromuna kadar değişkenlik gösterebiliyor.

KORANAVİRÜS ÜN ORTAYA ÇIKIŞI

Henüz netlik kazanmayan Kovid-19'un kökeni hala araştırılıyor. Şu ana kadar elde edilen veriler, Çin'in Vuhan kentinde bulunan Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret ediyor.

KORANAVİRÜSÜN BULAŞIMI

Bulaşma, hastalığın başlangıcındaki ilk kaynak olarak Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı satılan vahşi hayvanlar düşünülmekle birlikte, insandan insana ve sağlık merkezlerinde bulaşma olduğu yönünde bilgiler yer alıyorDiğer solunum yolu virüsleri gibi Kovid-19 da hasta kişinin öksürmesi, hapşırması ya da burnunu temizlemesi sırasında saçılan parçacıkların solunması ile bulaşıyor.

Bu yolla bulaşma, genellikle hasta kişiyle 1 metreden daha yakın mesafeli temas sonucu gelişiyor. Ayrıca, hasta bir kişinin temas ettiği yüzeylere dokunma ve daha sonra dokunan el ile ağız, burun ya da göze temas yoluyla da bulaşma riski bulunuyor.

Yeni koronovirüs enfeksiyonu açısından risk altında bulunanlar, hayvanlarla yakın temasta bulunanlar, hasta kişilerin aile üyeleri ve sağlık çalışanları olarak belirtiliyor. 

KORANAVİRÜSÜN BELİRTİLERİ

Belirtiler, hafif ya da şiddetli olabilir. Ateş ve öksürüğün yanı sıra hastalığı şiddetli geçiren kişilerde nefes darlığı, zatürre, böbrek yetmezliği gelişebilir ve hastalık ölümle sonuçlanabilir. Tanı nasıl konuluyor?

Kovid-19 olası vaka tanımına uyan hastalarda solunum yolu numuneleri Kovid-19 açısından HSGM Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarlarında değerlendiriliyor. Kovid-19 olası vaka tanımına uyan tüm hasta numuneleri Kovid-19 için de değerlendiriliyor.

KORANAVİRÜSÜN AŞISI 

Hastalığın şu an için  aşısı tam olarak kullanımda değil ancak  Rusya da bulunduğu ve kullanıma hazır olduğu  Putin tarafıdan açıklandı. Ülkemizinde dahil olduğu pek çok ülkede  aşı geliştirme çalışmaları hızla sürdürülüyor. İnfluenza virüsü dışındaki solunum virüslerine etkili herhangi bir ilaç bulunmuyor. Bu nedenle yalnızca yakınmaları hafifletmeye yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü gibi ilaçlar kullanılıyor. Tedavi sürecinde, destekleyici bakım iyileşmede önem taşıyor.

KORANAVİRÜSDEN KORUNMADA HİJYEN ÇOK ÖNEMLİ

Buna göre, hijyen kurallarına göre öksürme ya da hapşırma sırasında ağız ve burun tek kullanımlık mendille kapatılmalı. Mendil yoksa dirseğin iç kısmı kullanılmalı, eller sık sık su ve sabunla iyice yıkanmalı, su ve sabun olmaması halinde alkol içerikli el dezenfektanları kullanılmalı. 

Hayvanlarla temastan sonra mutlaka eller iyice yıkanmalı, hayvansal ürünler tüketilmeden önce iyice pişirilmeli. Kirli ellerle ağız, burun ve göze dokunulmamalı. Eğer hasta olunduğu düşünülüyorsa evde dinlenilmeli. Ateş, öksürük, nefes alma güçlüğü halinde sağlık kuruluşuna başvurulmalı. Seyahat geçmişi ile bilgi mutlaka sağlık çalışanları ile paylaşılmalı.  

KORANAVİRÜSÜN YAYILMASINI ÖNLEMEDE MASKE ÖNEMLİ

 Maske  kullanıması virüsün yayıma oranında büyük etken, özellile gribi olan, soğuk algınlığı belirti ve bulguları olanların virüs bulaştırmaması için maske kullanması şart.

KORANAVİRÜSÜN YAYILMASIDA SEYAHAT BÜYÜK ETKEN

Çin Halk Cumhuriyeti başta olmak üzere yüksek vaka sayısı veya hızlı vaka artışının görüldüğü ülkelere seyahatler mümkünse ertelemeli, zorunluluk durumlarında seyahat planlayanlar, hasta insanlarla temastan kaçınmalı.

Hastaların yoğun olarak nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirmeli.

Seyahatta bulunanlar özellikle gıda güvenliği önerilerine dikkat etmeli. Çiğ süt ve hayvansal ürünler tüketilmemeli, yabani hayvanlardan temastan mümkün olduğunca kaçınılmalı.

Seyahatte de gün içinde eller sık aralıklarla ile temizlenmeli, kalabalık yerlere girilmemeli.

Yolculuk dönüşü 14 gün içinde ateş, öksürük solunum sıkıntısı gelişmesi durumunda sağlık kuruluşuna başvurulmalı, seyahat öyküsü bildirilmeli.

TÜRKİYE DE KORANAVİRÜS ÖNLEMLERİ

Bu kapsamda alınan önlemler şöyle:

• Hastalığın görüldüğü ülkelerden gelenler, havalimanlarında termal kameralar aracılığıyla test ediliyor.
• Dünyadaki gelişmeler, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tarafından anlık takip ediliyor ve tedbirler duruma göre güncelleniyor.
• 22 Ocak'ta Çin'deki bir havayolu firması tarafından yapılan Vuhan-İstanbul uçuşları durduruldu. Bilim Kurulu'nun önerisiyle 5 Şubat'tan itibaren Çin'den gelen tüm uçuşlar durduruldu. 
• Virüsün İran'da da görülmesi üzerine 23 Şubat'ta Türkiye ile İran arasındaki kara hudut kapıları kapatıldı.
• Türkiye'de vaka görülmesi halinde gerekli eylem planı da tamamlandı. Bu kapsamda tüm sağlık teşkilatı bu konuda bilgilendirildi ve hazır duruma getirildi. Hastanelerde gerekli tedbirler alındı, referans hastaneleri belirlendi.
• Kovid-19 için yerli tanı kiti geliştirildi.
• Başka ülkeler üzerinden gelen yabancı ülke vatandaşları, son 14 günde Çin'e seyahat ettilerse gözlem altına alınıyor.
• Sağlık Bakanlığı tarafından karantina uygulama kararı verilen kişiler, Türkiye'nin her bölgesinde hazırlanan ve içinde başka hasta olmayan hastanelerde 14 gün boyunca takip ediliyor.
• Karantina uygulaması altındaki kişilere ait numuneler ise Ulusal Viroloji Referans Laboratuvarı'nda test ediliyor.
• Virüsün İran'da görülmesi ve ölümlerin gerçekleşmesi üzerine havalimanlarından İran vatandaşları alınmazken, Türk vatandaşları ise Türkiye'de 14 gün gözlem altında tutuluyor.
• Sağlık Bakanlığınca, virüsün Türkiye'ye girişini önlemek için kara hudut kapılarına sahra hastaneleri kuruldu. Kara hudut kapılarından gelen Türk vatandaşları Sahra hastanelerinde gözlem altına alınıyor.

KORANAVİRÜSÜN EKONOMİYE ETKİLERİ

 ABD'nin ardından Çin 13,6 trilyon dolarlık GSYH ile dünyanın ikinci en büyük ekonomisi.

Ayrıca dünyada en çok ihracat yapan birinci, ithalat yapan ikinci ülke konumunda.

Derecelendirme kuruluşları, sadece Çin’de değil Asya-Pasifik bölgesinde de ekonomik büyümenin yavaşlayacağı uyarısında bulunuyor.

Tedarik zinciri kesintileri ve fabrikaların durma noktasına gelişi, Çin’den komponent ithalatına bağlı ülkeleri de zora soktu.

Çin’de otomobil fabrikalarının sadece üçte biri üretime devam ederken, birçok fabrika haftalardır kapalı. Parça tedarikçileri de uzun süre kapalı kalırsa dünyanın dört bir yanındaki otomobil fabrikalarında üretim durabilir.

Çin’de yerleşik olarak tüketicilere hizmet veren yabancı markalar da ciddi bir şekilde zarar görüyor. KFC, Pizza Hut, Starbucks ve McDonalds gibi zincirler yüzlerce restoranı kapatmak zorunda kalırken, açık olanlarda da tedarik sorunları nedeniyle sınırlı hizmet sağlayabiliyor.

Apple, ocak-mart dönemine ilişkin 63-67 milyar dolar arasındaki gelir beklentisini Kovid-19 salgını nedeniyle tutturamayacağını duyururken, HSBC de salgının, bankanın Asya’daki performansı üzerine baskı oluşturabileceğini belirtiyor.

Hilton, Kovid-19 endişeleri nedeniyle Çin'de yaklaşık 150 oteldeki 33 bin odasının kapalı olduğunu açıkladı. Nike da Çin'deki mağazalarının yaklaşık yarısını kapattığını, kalan mağazaların ise beklenenden daha düşük satış gerçekleştirdiğini belirtiyor.

Öte yandan Çin'in dünyanın en büyük petrol ithalatçısı konumunda bulunması dolayısıyla petrol fiyatlarında sert düşüş görüldü.

Virüsün en büyük ekonomik hasarı turizm, perakende ve dayanıklı mallar sektörlerine vermesi bekleniyor.

Ekonomik destek konusunda ise merkez bankalarından beklentiler artarken, hükümetlerin de teşvik çabaları öne çıkıyor.

Uzmanlar, ekonomik etkilerin kısa vadeli olabilmesi için salgının yayılma hızının kontrol altına alınması gerektiğine işaret ediyor.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'ne (ICAO) göre, küresel havayolu gelirlerinin 2020'nin ilk çeyreğinde uçuş iptalleri sonucunda 4-5 milyar dolar düşmesi bekleniyor.

Virüs salgınında ölüm ve vaka sayılarındaki artışın ivme kaybetmesine rağmen, Kovid-19’un küresel turizm endüstrisi üzerindeki etkileri yayılmaya devam ediyor. Seyahat acenteleri ve otellerin salgından kaynaklanan ekonomik aksamalar nedeniyle 2021'e kadar olumsuz etkilerle karşılaşabileceği öngörülüyor.

Çin başta olmak üzere Asya ülkelerine seyahat planlayanların yüzde 75’i bu fikrinden vazgeçiyor.

Bölgeye yapılan rezervasyonlar, Maldivler, Güney Afrika ve Avustralya gibi alternatif destinasyonlara kaydırılıyor.