Yılmaz Özdil'in Sözcü'deki yazısı şöyle:

Döviz ve kuru

Toplumsal davranış biçimlerimize ayna tutan laboratuvar deneyi, 1966 yılında Amerikalı zoolog Gordon Stephenson tarafından Wisconsin Üniversitesi'nde gerçekleştirildi.

★

Rastgele üç maymun seçildi, kafese konuldu.

Kafesin ortasında merdiven vardı.

Merdivenin en üstünde muzlar asılıydı.

Muzları gören maymunlar hevesle merdivene koşturup, tırmanmaya başladıklarında, itfaiye hortumuyla buz gibi soğuk tazyikli suyu bastılar!

Nerden geldiğini şaşıran maymunlar, paldır küldür yuvarlandılar, tazyiğin etkisiyle hem korkmuşlar, hem fena halde canları yanmıştı.

Hepsi sırılsıklam olmuştu.

Gözucuyla muzlara bakarak, bir daha hamle yapmadan, uslu uslu oturdular.

★

Baktılar ki, bunlar öğrendi, deneyin ikinci aşamasına geçildi.

Islak maymunlardan biri kafesten çıkarıldı, onun yerine kuru bir maymun konuldu.

Kuru maymun acemi olduğu için, muzları görür görmez merdivene doğru hamle yaptı.

Yaptı ama, bu defa tazyikli soğuk suya gerek kalmamıştı.

Islak maymunlar “başımızı belaya mı sokacaksın” dercesine, kuru maymunun ayağına yapıştılar, merdivenden çıkmasına engel oldular, hatta sakın çıkmasın diye yumrukladılar.

Böylece o da öğrenmiş oldu.

Gözucuyla muzlara bakarak, uslu uslu oturdular.

İkisi ıslak, biri kuruydu.

★

Sonra, ıslak maymunlardan birini daha çıkarıp, kafese yeni bir kuru maymun koydular.

Bu defa, ıslak olanı tazyikli soğuk su korkusuyla, kıdemli kuru olanı “kanun böyle” diye, tecrübesiz kuru maymuna giriştiler.

Yeni kuru maymun ne olduğunu bile tam olarak kavrayamamıştı ama, öğrenmesi gerekeni şak diye öğrenmişti.

Muzlara asla hamle yapmayacaktı, yasaktı.

Uslu uslu oturdular.

Biri ıslak, ikisi kupkuru.

★

Ardından, son ıslak maymunu dışarı çıkarıp, üçüncü kuru maymunu kafese ittirdiler.

Üçüncü kuru maymun muzları kapmaya teşebbüs edince, öbür kuru maymunların hışmına uğradı, esaslı dayak yedi.

★

Netice itibarıyla, neden dövdüğünü bilmeyen iki kuru maymunla, neden dövüldüğünü bilmeyen bir kuru maymun elde edilmiş oldu.

Merdivendeki muzlara bakmamak için gözlerini kaçırarak, kafalarını öne eğerek, uslu uslu oturdular.

Üçü de kuru.

★

“Öğrenilmiş çaresizlik”tir bu.

“Öğrenilmiş acizlik” de deniyor.

★

Korkaklıkla ahmaklık birbirine karışınca, illa kurunun yanında yaş yanmıyor, yaşın yanında kuru da yanabiliyor.

★

Hani hazineden sorumlu asrın damadımız “döviz kuru benim için hiç önemli değil” demiş ya…

Herkes dövizden bahsettiğini zannediyor.

Halbuki “kuru”dan bahsediyor.

★

Görmedim duymadım konuşmadım dercesine, gözünü kulağını ağzını kapatarak, uslu uslu oturan “kuru”lardan bahsediyor.

★

Ben de olsam hiç önem vermem bunlara… Muz cumhuriyetinde dolar isterse 20 lira olsun, uslu uslu otururlar nasıl olsa!