Manisa'nın Soma ilçesinde bundan tam 11 yıl önce yaşanan maden faciasında 301 madenci hayatını kaybetti, 162 işçi ise yaralandı.

Olayın ardından açılan davada tutuklu sanık kalmadı. Madencilerin avukatları Can Atalay ve Selçuk Kozağaçlı ise tutuklu.

Dava süreci

İhmaller raporlandı

13 Mayıs 2014'te yaşanan maden felaketinin ardından Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nde "olası kastla insan öldürme", "neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama", "bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümü ile birlikte birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma", "taksirle birden fazla kişinin ölümü ile birlikte birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma" suçlamalarıyla açılan dava 2015'te görülmeye başladı.

2016 yılında açıklanan bilirkişi raporunda Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ihmali ve kusuru olduğu belirtildi. Bu, Soma davası dosyasında kamu görevlileri ile bakanlıkların kusur ve ihmalleri olduğunu belirten ilk resmi belgeydi.

Raporda yer alan Enerji Bakanlığı'na bağlı Maden İşleri Genel Müdürlüğü'ne (MİGEM) ilişkin yapılan değerlendirmede, planlanandan iki kat fazla üretim yapıldığı, üretim artmasına rağmen havalandırmayı sağlayan ana vantilatörün kapasitesinin değiştirilmediği vurgulanıyordu.

Aynı zamanda teknik koşullar arasında gaz maskelerinin işçilerin madenden kaçmasına olanak tanımamasından üretim zorlamasına, maden içi etkin haberleşme ve alarm sistemi bulunmamasından acil durumlar için bir planlama yapılmamış olmasına kadar bir dizi eksikliğe dikkat çekiliyordu.

2018'de dava sonuçlandı

Beşi tutuklu toplam 51 kişinin yargılandığı dava Temmuz 2018'de sonuçlandı. 37 kişi beraat etti, 14 sanık "taksirle ölüme ve yaralamaya sebebiyet vermekten" ceza aldı.

Sanıklardan Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan 15 yıl, Genel Müdür Ramazan Doğru 22 yıl 6 ay, İşletme Müdürü Akın Çelik 18 yıl 6 ay hapis cezasına mahkum edildi.

Ancak Can Gürkan, 18 Nisan 2019'da yurt dışına çıkış yasağıyla tahliye edildi.

Mart 2020'de Soma faciasında hayatını kaybeden 11 işçinin yakınlarının başvurduğu Anayasa Mahkemesi'nden, ölen işçilerin Anayasa'nın 17'nci maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının ihlal edildiği kararı çıktı.

Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 30 Eylül 2020'de, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nin verdiği ve istinaf mahkemesinin onadığı kararı bozdu. Can Gürkan'ın da aralarında bulunduğu dört sanığa "olası kastla 301 kez öldürme ve 162 kez yaralama" suçundan ceza verilmesini istedi.

Yeniden yargılama

Fakat bu sırada 12. Ceza Dairesi'nin üç üyesi değişti ve hemen sonrasında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 8 Ocak 2021'de 12. Ceza Dairesi'nin 30 Eylül kararına itiraz etti. Sanıklar hakkında "taksirle ölüme neden olmaktan" ceza verilmesi talep edildi.

Dosya, Yargıtay 12. Ceza Dairesi'ne geri döndü. Yeni heyet ikiye karşı üç oyla önceki kararını bozarak Can Gürkan'ın "bilinçli taksirle ölüme ve yaralanmaya neden olmaktan" yargılanması gerektiğini belirtti.

Onun da aralarında bulunduğu dört sanığın "bilinçli taksirle ölüme ve yaralamaya neden olma" suçundan tekrar hakim karşısına çıkması kararlaştırıldı. Dava 13 Nisan 2021'de Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nde tekrar görülmeye başlandı.

Tutuklu sanık kalmadı

2021'in Şubat ayında Ramazan Doğru, Akın Çelik, onun yardımcısı İsmail Adalı, hapis yattıkları süre göz önünde bulundurularak Soma İnfaz Savcılığı tarafından serbest bırakıldı. Soma davasında cezaevinde tutuklu sanık kalmadı.

Davanın dördüncü duruşması Haziran 2021'de görüldü. Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi, tutuksuz yargılanan Soma Kömür İşletmeleri A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan'a "bilinçli taksirle öldürme ve yaralamaya neden olma" suçundan 20 yıl; maden mühendisleri Efkan Kurt ile Adem Osmanoğlu'na 12'şer yıl 6'şar ay hapis cezası verdi.

Sanıklar tutuklanmadı.

7 yıllık ceza

Son olarak Nisan 2022'de Yargıtay 12. Ceza Dairesi, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nin temyize giden kararının düzeltilerek onanmasına karar verdi. Hapis cezaları onandı, kontrol teşkilatı başmühendisliği görevini yapmalarının yasaklanması kararı ise bozuldu.

2020 yılındaki infaz düzenlemesinden yararlanan Gürkan'ın 20 yıllık cezasının infazı 10 yıla inecek, üç yıl denetimli serbestlik ve hapiste kaldığı 4,5 yıl düşürülecek ve cezanın 2 yıl 6 aylık infaz süresi kalacak. Yani toplam 7 yıl hapis yatmış olacak.

Üçe iki oy çokluğuyla çıkan karara daire başkanı Ahmet Er ve üye hakim Nadir Güngüneş şerh düştü, sanıkların "olası kastla öldürme suçundan" cezalandırılması; yani, 301 kez öldürme ve 167 kez yaralama suçundan binlerce yıl hapis cezasına çarptırılması gerektiğini bildirdi.

Madencilerin avukatları tutuklu

Soma davasında tutuklu sanık yok. Ancak dava dosyasını takip eden iki avukat Selçuk Kozağaçlı ve Can Atalay tutuklu.

Selçuk Kozağaçlı

Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Genel Başkanı Selçuk Kozağaçlı, dernek üyesi 20 avukata "terör örgütü kurma ve yönetme" ve "terör örgütü üyeliği" suçlamalarıyla açılan davada, 2017'den bu yana tutuklu olarak yargılanıyor.

Mahkeme heyeti, Kozağaçlı’ya 12 yıl hapis cezası verdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Selçuk Kozağaçlı’ya “terör örgütüne üye olma” suçunda verilen 12 yıllık hapis cezasını 10 yıl 5 aya indirip onadı.

Kozağaçlı, 16 Nisan 2025'te tahliye edildi ancak 24 saat geçmeden, 17 Nisan'da yeniden gözaltına alındı. İdare ve Gözlem Kurulu'nun tahliye kararına savcılık itiraz etti. İtirazı değerlendiren İnfaz Hakimliği, koşullu salıverme kararının kaldırılmasına karar verdi. Kozağaçlı yeniden tutuklanarak cezaevine gönderildi.

Can Atalay

Sosyal Haklar Derneği üyesi Avukat Can Atalay ise Gezi davasının Nisan ayında görülen karar duruşmasında "cebir ve şiddet kullanarak hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım etme" suçundan tutuklandı.

14 Mayıs 2023 Genel Seçimlerinde TİP Hatay Milletvekili seçilen Atalay’ın vekilliği, 30 Ocak 2024’te Meclis’te Yargıtay kararı okunarak düşürüldü.

Atalay’ın avukatları, TBMM’de yapılan bu işlem üzerine AYM’ye başvurdu. AYM 22 Şubat 2024’te hak ihlali kararı verdi ve 1 Ağustos 2024 tarihli gerekçeli kararında, 'Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararı okunarak Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesinin yok hükmünde olduğu'nu belirtti.