Mark Zuckerberg'in insanların Facebook paylaşımlarına yaptığı yorumları okuduğundan şüpheliyim.

Okusaydı, geçen hafta platformların çöküşünden dolayı özür diledikten sonra kendisine bırakılan yorumları hiç uyumadan okuması yaklaşık 145 gününü alacaktı.

Facebook'un kurucusu ve CEO'su; Facebook, WhatsApp ve Instagram'ın yaklaşık altı saat çevrimdışı olmasının ardından "Bugün yaşanan aksaklık için özür dilerim" mesajını yayımladı.

Facebook, kesinti için rutin bir bakım işini suçladı - mühendisleri yanlışlıkla Facebook veri merkezlerin internetten bağlantısını kesen bir komut yayınladı.

Zuckerberg'in özrüne yaklaşık 827.000 kişi yanıt verdi.

İtalyan bir kullanıcının esprili bir şekilde, "Korkunçtu, ailemle konuşmak zorunda kaldım" sözleri de mesajlar arasındaydı, kafası karışmış bir Namibyalının "Telefonumun bozulduğunu düşünerek tamirciye götürdüm" ifadeleri de.

Ve elbette, çok üzgün ve öfkeli olanlar da vardı: "Her şeyi aynı anda kapatamazsınız. Eşi benzeri görülmedi" diyordu bir Nijeryalı iş insanı. Hindistan'dan bir başkası, işlerindeki aksama için tazminat istedi.

Şu anda açıklığa kavuşan şey, eğer şimdiye kadar yeterince açık değildiyse, milyarlarca insanın bu hizmetlere ne kadar bağımlı hale geldiği - sadece eğlence için değil, aynı zamanda iletişim ve ticaret için de.

Açık olan bir diğer şey şu ki, bu, tek seferlik bir durum olmaktan uzaktı. Uzmanlar, yaygın kesintilerin daha sık ve daha işleri aksatır bir hale geldiğini öne sürüyor.

İnternet hizmetlerindeki ve sitelerindeki kesintileri izleyen Down Detector'ın Baş Teknik Sorumlusu Luke Deryckx, "Son birkaç yılda gördüğümüz şeylerden biri, internet içeriğinin büyük bir bölümünü sunmaları için az sayıda ağ ve şirkete artan bir şekilde bel bağladığımızdır" diyor ve ekliyor:

"Bunlardan birinin veya birden fazlasının bir sorunu olduğunda, sadece onları değil, yüzbinlerce başka hizmeti de etkiliyor."

Örneğin Facebook, artık bir dizi farklı hizmet ve akıllı televizyonlar gibi bir dizi farklı cihazda oturum açmak için kullanılıyor.

Bu platformlara erişimin zaman zaman kesildiğini hatırlatan Deryckx, "Bir şeyler oluyor [ve] hepimiz birbirimize 'Peki, şimdi ne yapacağız?' der gibi bakıyoruz" diyor.

Deryckx, büyük çaplı hizmetleri etkileyen yaygın kesintilerin daha sık ve daha ciddi hale geldiğini söylüyor:

"Facebook'ta bir sorun olduğunda, bu, interneti olduğu kadar ekonomiyi de etkiler, toplumu da öyle. Milyonlarca veya potansiyel olarak yüz milyonlarca insan oturup, California'daki küçük bir ekibin bir şeyi düzeltmesini bekliyor. Bu son birkaç yılda gelişen ilginç bir olgu."

Önemli kesintiler:

• Ekim 2021: Bir "sistem yenilenmesi sırasında meydana gelen arıza" Facebook, Instagram ve WhatsApp'ı yaklaşık 6 saat boyunca devre dışı bıraktı. Twitter gibi diğer siteler de platformlarına yönelik ilginin artması nedeniyle kesintiye uğradı.

• Temmuz 2021: Aralarında Airbnb, Expedia, Home Depot ve Salesforce'un da bulunduğu 48'den fazla hizmete, içerik dağıtım şirketi Akamai'de Alan Adları Sistemi'nde (DNS) meydana gelen bir hatanın ardından yaklaşık bir saat süreyle erişilemedi. Bundan bir ay önce de şirkette benzer bir sorun meydana gelmişti.

• Haziran 2021: Amazon, Reddit, Twitch, Github, Shopify, Spotify ve birkaç haber sitesi, bulut bilişim hizmeti sağlayıcısı Fastly'deki bir müşteri tarafından daha önce bilinmeyen bir hatanın yanlışlıkla tetiklenmesinden sonra yaklaşık bir saat boyunca ulaşılamaz oldu.

• Aralık 2020: Gmail, YouTube, Google Drive ve diğer Google hizmetleri, şirketin "dahili depolama kotası sorunu" ile karşılaştığını söylemesinin ardından yaklaşık 90 dakika boyunca aynı anda çöktü.

• Kasım 2020: Amazon İnternet Hizmetleri'nin ABD'nin Virginia eyaletindeki tesislerinden biriyle ilgili çıkan bir teknik sorun, çoğu Kuzey Amerika'da olmak üzere binlerce üçüncü taraf çevrimiçi hizmeti birkaç saat boyunca etkiledi.

• Mart 2019: Facebook, Instagram ve WhatsApp, bir "sunucu yapılandırma değişikliğinden" sonra yaklaşık 14 saat boyunca çöktü veya ciddi şekilde kesintiye uğradı. Oturum açmak için Facebook'u kullanan Tinder ve Spotify dahil diğer bazı siteler de sorundan etkilendi.

Büyük bir hizmet kesintisinin bir aşamasında kaçınılmaz olarak insanlar, kesintinin nedeninin bir tür siber saldırı olduğunu düşünebiliyorlar.

Fakat uzmanlar çoğu zaman kesintilerin, internetin miadını doldurmuş ve ince beceri gerektiren bir dizi karmaşık sistemle bir arada tutulmasıyla birlikte daha sıradan bir insan hatasına bağlı olduğunu öne sürüyorlar.

Facebook kesintisi sırasında, uzmanlar sosyal medya platformu Twitter'da bazı kesinti sorunlarının nedenlerinin "Spice Girls'ten daha yaşlı" ve "peçetenin arkasına yazılarak tasarlanmış" olduğu esprilerini yaptı.

İnternet bilimcisi Profesör Bill Buchanan, bu tanımlamaya katılıyor: "İnternet, internetin orijinal mimarları olan DARPA'nın (ABD Savunma Gelişmiş Araştırma Projeleri Ajansı) yaratmaya çalıştığı, nükleer bir saldırıya dayanabilecek büyük ölçekli dağıtılmış bir ağ değil" diyor.

"Kullandığı protokoller, temel olarak, ana bilgisayara programlanmaz/programlanmayan uçbirimlerden bağlandığımızda hazırlanan protokollerdir. Çekirdek altyapısındaki tek bir aksaklık, her şeyin çökmesine neden olabilir."

Profesör Buchanan, interneti daha dayanıklı hale getirmek için iyileştirmeler yapılabileceğini, ancak ağın temellerinin çoğunun iyi ya da kötü de olsa bizimle birlikte olmaya devam edeceğini söylüyor.

"Genel olarak, sistemler çalışıyor ve onları yeniden oluşturmaya çalışmak için internetin belirli protokollerini bir günlüğüne 'kapatamazsınız'."

Profesör Buchanan, internetin sistemlerini ve yapısını yeniden inşa etmeye çalışmak yerine, verileri depolamak ve paylaşmak için interneti kullanma şeklimizi iyileştirmemiz veya gelecekte daha fazla toplu kesinti riskini göze almamız gerektiğini düşünüyor.

İnternetin çok merkezileştiğini, örneğin tek bir kaynaktan çok fazla verinin geldiğini savunuyor. Bu eğilimin birden fazla devreye sahip sistemlerde tersine çevrilmesi gerektiğini söylüyor, böylece hiç bir hata bir hizmetin çalışmasını engelleyemez.

Burada işin bir başka yönü daha var. Önemli internet kesintileri, kullanıcıların hayatlarını ve işlerini etkilese de, nihayetinde internetin ve buna bağlı hizmetlerinin dayanıklılığını artırmaya da yardımcı olabilirler.

Örneğin, Forbes, reklam verenlerin sitedeki faaliyetlerini askıya alınması veya siteden çıkması nedeniyle Facebook'un altı saatlik kesinti sırasında 66 milyon dolar kaybettiğini tahmin ediyor. Bu büyüklükte bir kayıp üst düzey yöneticileri, bunun tekrar olmasını önlemek için çalışmaya itecektir.

Deryckx'e göre, "O gün sadece hisse senedi fiyatlarında değil, operasyonel gelirlerinde de büyük miktarda para kaybettiler." "Ve Fastly ve Cloudflare gibi içerik dağıtım ağlarının neden olduğu kesintilere bakarsanız, rakiplerine de çok sayıda müşteri kaptırdılar. Dolayısıyla, bu teknisyenlerin hizmetleri çevrimiçi tutmak için ellerinden gelen her şeyi yaptığını düşünüyorum." (BBC Türkçe)