Hasan Tahsin, Yunanlılar İzmir’i işgal ettiğinde düşmana ilk kurşunu atan ve vatan müdafaası uğruna hayatını kaybeden vatansever bir gazetecidir. Ancak yakın geçmişimizde bu değerli insan hakkında az bilinen şeyler vardır. Hasan Tahsin, Mustafa Suphi gibi Türk Ocaklı ve aynı zamanda sosyalist bir aydındır. Hasan Tahsin’in vatanseverliği ırkçılık derecesinde değildi. Ülkesinin refah seviyesinin yükselmesini ve kalkınmasını arzu etmekteydi. Onun devrimciliği ise anti-emperyalizm, Meşruti devrimcilik ve Türk yurtseverliği üzerine kuruludur. (1)
Bilindiği üzere İttihatçılar Fransız Devrimi’ni kendilerine örnek almıştı. İçlerinden pek azı sosyalist fikirlere meyl etmiştir. Sosyalizme ilgi duyan aydınlarımızdan birisi de “Hasan Tahsin”dir. Tahsin, Hukuk-u Beşer’deki yazısında amacını şöyle ifade etmiştir: “…Bütün emelimiz iki noktada toplanıyor, biri hâkim sınıfı hak vermeye mecbur etmek, diğeri mâhkum sınıfı istihsal (üretim) hakkına muktedir kılmak…” (2) Ona göre; Osmanlı Devleti’nde alt tabaka en ağır işlerde çalışıp, savaş meydanlarında can verirken, zengin tabaka sürekli büyümekteydi. Alt tabakanın seçme hakkı bile yoktu. Bu durumu Tahsini, ciddi bir haksızlık olarak görmekteydi. Tahsin’i etkileyenlerin başında sosyalist devrimci Jean Jaures vardı. Jean Jaures’in şu sözü onu oldukça etkilemiştir: “Yurtseverliğin azı, seni Enternasyonalizm’den uzaklaştırır. Derin yurtseverlik, seni Enternasyonalizm’e yaklaştırır.” Vatan kahramanımızın etkilendiği diğer sosyalist Emile Auguste Vandervelde idi. Belçikalı bu teorisyen demokratik sosyalizmi savunmuştur. (3) Tahsin, Sovyet Devrimi’ni gören şanslı sosyalist aydınlardan idi. Yazdığı yazılarda Lenin ve Troçki’den övgüyle şöyle bahsetmiştir. “Troçki ve Lenin arasındaki tezat, tasavvur edilecek kadar çoktur. Lenin bir heyet-i talime arasında oldukça mutena, geniş bir muallime benzer iken, Troçki büyük ve şayan-ı dikkat burnu yüksek nasiyesi, parlak ve manidar nazarları ve uzun siyah gür saçlarıyla birçok musavver kitaplarda tesadüf edilen ihtilalcileri pek iyi andırır. Troçki rüfekası arasında Lenin’in mazhar olduğu kıymet ve takdire nail olmuştur. Mamafih bu iki recül-ü ihtilal arasında vücudu iddia olunan ihtilafata da ehmmiyet vermemek lazımdır. Sovyet komserlerine bu ihtilafattan bahsolunduğu zaman gülerler. Nihayeül emr; Troçki bir komiserdir, Lenin ise ihtilal mabududur… Troçki hatip sıfatıyla cidden büyük bir kudrete maliktir. Kelimeleri büyük bir şiddet ile ve yerinde istimali bilir. Ciddi bir muhalefete tesadüf edince asabileşir ve küfür ve şetme başlar. Hayat-ı hususiyesi bireaz dedikoduya vesile olmuştur. Bunun iftira olması da melhuzdur. Troçki, daima temiz giyinir, tırnaklarının tuvaletine itina eder, mağrurdur. Medih ve senadan hoşlanır, reklamı sever, hulasa Bolşevik ricalinin en şıkı, en zarifidir. Gazetecilerle teması sever, konserlere gider, askeri resmi geçitlerde bulunur, tıpkı Grinski gibi haki bir elbise iktisa eder, bazı rüfekası kendisine Napolitonluk isnad ederler. İşler yolunda gittiği zaman pek nevaz-ı işkar ve naziktir. Bu sebeptendir ki, bazı ecnebiler kendisinden hararetli bahsederken, İsa’dan sonra en büyük Yahudi diye Troçki’yi takdim ettiler…” (4)
Hasan Tahsin, milliyet prensibinin sosyalizme ters olmadığını ileri sürmüştür. 9 Mart 1919 tarihinde yazdığı yazıda şunları ifade etmiştir: “Milliyet esasını sosyalizmin reddetmediği, binaenaleyh namuslu sosyalistlerin evvela milliyetperver olmaları zarureti büyük bir belagat ve kuvvetle bilinmelidir…” (5) Kahramanımız hayatının son yıllarında sosyalizm prensibine daha fazla sarılmıştır. Ona göre; iki sınıf vardır: “Ezenler ve ezilenler diyalektiği”. Ama halkın refaha kavuşması için öncelikle ülkenin düşman işgalinden kurtulması gerekiyordu. Ona göre; Türk askerinin Arabistan, Galiçya ve Mısır’da heba olması stratejik hataydı dolayısıyla bu durumun müsebbibi olarak İttihatçıları da eleştirmiştir. (6) Bu proseste Hasan Tahsin ile Mustafa Kemal Atatürk aynı paraleldedir.(7) Zira Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk’da Türk halkının Anadolu’nun uzağındaki yerlerde heba olmasından dolayı İttihatçıları eleştirmiştir.
Kaynakça
- “Hasan Tahsin’in İdeolojisi”, Dağarcık Türkiye, 01.05.2019. https://dagarcikturkiye.com/2019/05/01/hasan-tahsinin-ideolojisi/ ;
- Hasan Tahsin, “Alt Tabaka”, Hukuk-u Beşer, 22.03.1919; “Hasan Tahsin’in İdeolojisi”, Dağarcık Türkiye, 01.05.2019.
- “Hasan Tahsin’in İdeolojisi”, Dağarcık Türkiye, 01.05.2019.
- Hasan Tahsin, Hukuk-u Beşer, 04.05.1919; “Hasan Tahsin’in Yazıları: Lenin ve Troçki Hakkındaki Görüşleri..”, Dağarcık Türkiye, 01.06.2019. https://dagarcikturkiye.com/2019/06/01/hasan-tahsinin-yazilari-lenin-ve-trocki-hakkinda-gorusleri/
- Hasan Tahsin, “Türk Ocağı”, Hukuk-u Beşer, 09.03.1919; “Hasan Tahsin’in Yazıları: Lenin ve Troçki Hakkındaki Görüşleri..”, Dağarcık Türkiye, 01.06.2019.
- “Hasan Tahsin’in Yazıları: Lenin ve Troçki Hakkındaki Görüşleri..”, Dağarcık Türkiye, 01.06.2019.
- Hasan Tahsin, “Dikkat Edelim Tehlike Yaklaşıyor”, Hukuk-u Beşer, 12.02.1919; “Hasan Tahsin’in Yazıları: Lenin ve Troçki Hakkındaki Görüşleri..”, Dağarcık Türkiye, 01.06.2019.