1970 ve 1980’lerin devrimci ikonuydu Danial Ortega. Hapse girmiş, işkence görmüş ama doğru bildiği yoldan dönmemiş Nikaragualı Sandinistlerin lideriydi. (1) Sıkıntı çekmemiş miydi? Evet çekmişti. Ama kendisine mesafeli yaklaşmamın gerekçeleri olduğunu söylemeliyim. Örneğin; yolsuzluk, cinsel taciz, sermaye ve kiliseyle kurduğu ittifak ve kamu mallarını yağmalamak gibi nedenler onu eleştirmeme sebep oluyor.
Sandinist hareket 1930’lu yıllarda Somoza hanedanlığını devirmek için ortaya çıkan devrimci bir harekettir. İlk ortaya çıktığında güçlü değildir. Ancak 1970’lere gelindiğinde Hristiyan devrimcilerin de desteği ile siyasi yelpazesine işçi, köylü, zanaatkar, küçük esnaf, öğrenciler ve devrimci muhafazakârları da kattılar. Kilise de destek verdi. Ancak Somoza hanedanı ABD’nin de desteği ile ayakta kalabildi. Silahlı mücadele yürüten Sandinistler 1984 yılında %67 oy alarak iktidara geldi. Ancak ABD bunu asla kabul etmedi ve Somoza yanlılarını kışkırtarak 1981-1988 arasında 50.000 insanın ölümüne neden oldu. İç savaşı Sandinistler kazandı. Sandinistler iktidara geldiğinde büyük bir okuma-yazma seferberliği başlattı. Ancak iç savaştan dolayı ekonomisi bozulan ülkede Sandinistlere karşı büyük bir tepki oluştu ve 1990 yılında Sandinistler iktidarı serbest piyasacı liberallere barışçıl yollardan teslim ettiler. Ancak bunu yapmadan önce Sandinistler muhaliflerle protokol imzaladı. Ülkenin önemli sanayi kuruluşları ve kamu kurumları vs Sandinistlere peşkeş çekildi. (2) İnsanların birçoğu Ortega’nın siyasi kariyerinin bittiğini düşünüyordu ancak Ortega 2000’li yılların ortalarında tekrar Cumhurbaşkanı seçilmeyi başardı. ABD Ortega’nın iktidara gelmesini istemediğinden dolayı siyasi ve ekonomik bazı yaptırımlar yaptı. Ancak Ortega 1970’lerin devrimci insanı değildi. Kilise ile ittifak kuruyor, kendisini protesto edenleri rahipler vasıtasıyla lanetliyor hatta sermaye ile de iyi ilişkiler kurmaya çalışıyordu. Kilise ile organik bağlantısından dolayı kürtaj yasağı da getirmeyi ihmal etmiyordu. Ortega’nın gelmesine sadece Küba ve Venezuela gibi ülkeler sevinmişti. Bir dönem Venezuela Nikaragua’ya bedava petrol de vermişti.
Ortega’nın küçük kardeşi 1978’de çatışmada öldürülmüştü. Binlerce insan devrim davası uğruna hayatını kaybetmişti ama Ortega büyük bir değişim yaşadı. Eşi ile nikahını bile papazlara yaptırıyordu. Sandinistlerin milliyetçi-antiemperyalist söylemi sıkça dile getirilmiyordu. Ortega neo-liberal politikalara karşı çıkmadıkça yoksul kesimlerin gözünde eski popülaritesini de kaybetmiş durumdadır. Bana kalırsa Ortega’nın sosyalizm gibi bir ideali de yoktur. O yardım edilmiş yoksullar istemektedir. Sistem eleştirisi literatüründe yer almamaktadır. Ortega’yı neo-liberalizm simsarlarının getirmesi mümkündür. (3) “Bunların yanında Anayasa Mahkemesinde kontrolü sağlayarak defalarca cumhurbaşkanı olmasının önündeki yasaları kaldırdı. "Unión Fenosa" gibi yabancı şirketlerin geçmiş para cezalarını ve haklarında açılan davaları iptal etti.” (4)
Ortega özel hayatında da çalkantılar yaşamış biridir. Üvey kızını 12 yaşından beri taciz etmekle suçlanmış ama siyasi konumundan dolayı olay örtbas edilerek araştırılmamıştır.
Bunun yanında iyi şeyler de yapmadı değil: “Eğitim ve sağlıkta kamucu politikaları güçlendirdi. Tarım teşviklerini genişletti. Küçük toprak sahiplerine büyük baş hayvan hibe etti. Sosyal yardımları artırdı. Ortega, 2000'lerin ikinci yarısında uluslararası piyasada enerji ve hammadde fiyatlarının yüksek seyretmesinden doğan bolluktan faydalandı.” (5)
Sonuç olarak Ortega’nın iktidarı hayatını kaybetmiş binlerce fedakâr devrimcinin cesetleri üzerinden kurulmuştur. Özellikle savunduğu ekonomi modeli de karma ekonomidir.(Bunun mantıklı olduğunu söylemeliyim) Kendisi akrabalarını önemli yerlere getirerek kendi hanedanlığını kurmaya çalışmaktadır. Somoza hanedanlığının yaptığı şeylerin benzerini kendisi yapmaktadır. (6)
Kaynakça
- Eser Karakaş, “Daniel Ortega, Erdoğan, Nikaragua ve Türkiye”, ArtıGerçek, 29 Aralık 2020
- Özgür Uyanık, “Bir devrimin ölümü: Sandinist Hareket ve Daniel Ortega”, Independent, 21 Mayıs 2021.
- https://sendika.org/2006/11/orteganin-zaferinin-anlami-gabriel-san-roman-10277 Son Erişim Tarihi: 10.09.2023.
- Uyanık, agm.
- Uyanık, agm.
- Uyanık, agm.