Cumhuriyet Devrimi ve sonraki belli bir süreçte Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri ilişkileri pek de olumlu değildi. Özellikle ABD’deki Rum ve Ermeni lobileri Türkiye’yi Amerikan kamuoyuna olumsuz bir şekilde lanse ediyordu. ABD Lozan Antlaşmasını’da Amerikan Senatosu’nda veto etmişti. Türk Harf Devrimi’ne kadar Amerika’da ciddi bir Türkiye karşıtlığı vardı. Ancak Atatürk’ün öncülüğünde gerçekleştirilen devrimler Amerika’da bütün ilgiyi Türkiye’nin üzerine çevrilmesini sağladı. (1) Bu makale Bilal Şimşir hocanın Belleten dergisinde yazmış olduğu “Amerikan Belgelerinde Türk Yazı Devrimi” adlı makalesinden esinlenerek ve onun kaynakları kullanılarak yazılmıştır. Amerikan basınında Türk Harf Devrimi ile ilgili düşüncelerin olumlu olduğu söylenebilir. Özellikle Atatürk ön plana çıkarılarak övünçle bahsedilmiştir. Bazı Amerikan gazetelerinden derlediğim yazılar şunlardır:
“Atatürk’ün önderliğinde Batılılaşmakta olan Türkiye, bu uğurda yeni bir atılıma hazırlanıyordu. Türk çocukları “Elif” ile başlayıp “Ye” ile biten Arap alfabesi yerine, “A” ile başlayıp “Z” ile biten Latin alfabesini öğreneceklerdi artık....” Harf değişikliğinin başlıca nedeni, Arap harflerinin zor olması, Türk diline uymamasıydı. Arap alfabesi otuz üç harfliydi. Ama her harf, sözcüğün başında, ortasında, sonunda biçim değiştirdiğinden gerçekte doksan dokuz harf kullanılmaktaydı. Bu yüzden okuma yazma oranı Türkiye’de düşük kalmıştı…” Yakın çağlarda eski alfabesini bırakıp Latin alfabesini benimsemiş bir başka ulus yoktu.” (2)
Boston’da bir gazete ise şunları yazıyordu: (3)
“Türk toplumu çetin bir kültür bunalımı geçirmektedir. Türkler Ortaçağ İslam uygarlığını bırakıp çağdaş uygarlığı benimsediler…” (4)
Ohio’da çıkan bir gazete ise Atatürk’ü şöyle övüyordu:
“Kemal Paşa (Atatürk) çağımızın baş reformcusudur. Bu konuda pek konuşmaz; ama inatçı, savaşkan, gelenekçi bir toplumu ıslah eder. Bu büyük Türk yenilikçisi ve devrimcisi, Babıali’yi bir kenara itti. İslâm’ın başını alaşağı etti. Türk kadınının yüzündeki peçeyi yırttı. Türk erkeğinin başındaki fesi attı. Batı yasalarını aldı, şimdi de Arap alfabesinin yerine Latin alfabesinin alınmasını istiyor. Cahillik Türkiye’de oldukça yaygındır; ama çocuklardan başlanarak bu son yeniliği gerçekleştirmek zor olmayacaktır. Alfabe değişikliği Türkiye’yi Batı yaşamına, düşüncesine, alışkanlığına daha da yaklaştıracaktır.” (5)
Yine New York Times Harf Devrimi yapıldıktan sonra şunları ifade etmiştir:
“Eğitim alanında yiğitçe bir atılımdır…” (6)
Sonuç olarak Türk Harf Devrimi’nin sadece eğitim alanında değil siyasi alanda da yansımaları olmuştur. Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in ilanı sonrası ABD kamuoyundaki Türkiye algısı Türk Harf Devrimi ile olumlu yönde gelişme göstermiştir. Özellikle Amerikan Büyükelçiliği Türkiye’nin böyle bir devrimi kısa sürede gerçekleştiremeyeceğini düşünüyordu (7) fakat Harf Devrimi’nden kısa sürede başarı elde edilmesi dünya kamuoyunda takdir ile karşılandı. Sadece Amerika değil Avrupa’da Türkiye’nin Batılılaşma hamlesini övmüştür.
Kaynakça
- Bilal N. Şimşir, “Amerikan Belgelerinde Türk Yazı Devrimi”, Belleten, Cilt: XLIII, Sa:169, Ocak 1979, s. 107-108.
- Agm, s. 108; The New York Times, 30.04.1928.
- Agm, s. 112.
- Agm, s. 113; Boston Evening, 02.06.1928.
- Agm, s. 113-114; “Moslem Reform”, Cincinnati Enquirer, 16.07.1928.
- Agm, s. 150; “Enforced Literacy”, The New York Times, 03. 01. 1929.
- Agm, s. 161.