Kahramanmaraş'ta 6 Şubat'ta meydana gelen depremler, binaların beton kalitesi ile sağlamlığını tartışmaya açtı. İstanbul riskin ve nüfusun fazla olması nedeniyle tartışmaların odağında.
İstanbul'da olası bir depremle ilgili uzmanlar apartman altı işletmelere karşıda uyarılarda bulunuyor. Binaların giriş bölümlerinde bulunan işletmelerin bilinçsiz şekilde kolon ve kiriş gibi taşıyıcı sistemlerine müdahaleler ve binalarda potansiyel çökme riskini artırdığına vurgu yapılıyor.
Özellikle apartman altlarında bulunan fırınların yaymış olduğu sıcaklık nedeniyle betonda genleşmeye neden olduğu ve ısı değişimin bina yapısına zarar vermesine dikkat çekiliyor.
'Evin dengesi bozuluyor'
Jeofizik yüksek mühendisi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan'ın yorumu şöyle: "Şimdi yapılar eğer konut olarak yapılacaksa en alt katından en üstüne kadar hep konut olması gerekiyor. Ama özellikle son 50 ve 70 yılda konutlar para kazandırdığı için alt kısımları işyeri yapma eğilimindeler. İşyerleri de genellikle alt katlarda hacim artışı nedeniyle duvarları kaldırıyor. Bazıları ise daha geniş bir mekan olsun diye kolonları kesiyor. Bazen evlerin altındaki garajlarda bile olabiliyor. Aynı zamanda evin altını eğer işyeri olarak tasarlıyorlarsa en alt katı, yani giriş katını yükseltiyorlar sanki cambazın ayakları üzerinde durur gibi. Buna 'yumuşak kat' deniyor ve bu evin dengesini bozuyor. Bunlar yapının yıkılmasına neden oluyor. Fırınlar buna bir ek daha bindiriyor. Çünkü fırının sıcaklığı oradaki betonun niteliğini pişiriyor ve değiştiriyor. Dolayısıyla eğer fırın yapılacaksa üst katlarda ev olmayacak orada tek fırın olacak. Bu son derece sakıncalı bir olay yani fırın ayrı bir bina şeklinde olmalı."
'Betonun niteliği değişiyor'
Pizza dükkanlarına da dikkat çeken Ercan, sözlerini şöyle sürdürdü: "Özellikle bugünlerde pizza moda olduğu için bu kez de bir sürü pizza fırınları açılmaya başlandı. Bunlar tehlikeli ama onlara sorduğun zaman 'Bunun üstünde yalıtım var, sıcaklık gitmiyor' diyorlar. Ama altında fırın olan katlar da 'Biz hiç doğalgaz kullanmıyoruz zaten, fırının sıcaklığıyla idare ediyoruz' diyorlar. Bir defa yapının özgün özelliklerini değiştirmiş oluyorsun. Çünkü yapının taşıma özellikleri beton niteliğini değiştiriyorsa zaten sorun başlamış demektir. Bir de beton gözenekli ise ve sürekli olarak fırın yanıyor ve daha sonra soğursa bu kez donatılar da paslanma başlar. Paslanma yapıyı ayakta tutan olaydır. Paslanma sonucunda kemik erir ve yapının yıkılması daha kolaylaşır."
'İntiharla eş değer'
TMMOB İnşaat Mühendisler Odası Yönetim Kurulu 2. Başkanı Nusret Suna, şunları kaydetti: "Oto galeriler veya marketler burada bir işletmeyi faaliyete geçirmek için binanın mevcut taşıyıcı sistemine müdahale ediyorlarsa kesinlikle çok yanlış yapıyorlar. Bırakın kendi güvenliklerini, o binada yaşayan bütün herkesin can güvenliğini riske atıyor demektir. Şöyle ki; binalar bir projesi yapılırken belli bir sayıda taşıyıcı elemanlar konmuştur. Bina inşaatı ona göre yapılır. Bunlar yapıldıktan sonra dışarıdan yapılan her müdahale binaya zarar verir. Hele hele kolon kesmek gibi düşey taşıyıcı elemanı kesmek açıkçası intihar etmekten farksızdır. Kendi kendine yani kolon kesildikten sonra 'Ya bina ayakta duruyor' diyorlar. Hiç belli olmaz. Bir müddet sonra önünden kamyon geçse bile bina çökebilir. İşte depremde gördüğümüz gibi olayları da yaşarız."
Suna pastanelerde bulunan fırınların bina yapısına zararının olmadığını söyleyerek, şunları kaydetti: "Şimdi normal bir pastane fırını olabilir. Çünkü bunun bacası yoktur. Böyle eski bildiğimiz ekmek fırınları gibi içinde odun, kömür veya doğalgazla ısıtılarak böyle yoğun bir sıcaklık yok. Bunlar olabilir. Ama gerçek anlamda bir fırın oluyorsa bunun kesinlikle bir kere önlemi alınması lazım. Bunlar nedir? Ateş tuğlalarıyla örülecek, yani ısıyı dışarıya verdirmeyecek şekilde önlem almaları lazım. Yani şöyle şu anki hava sıcaklığı 16 derece. Yazın oluyor 30-40 derece. Bunlar bir şey değildir. Ama bir fırın dediğiniz zaman 100-200 santigrat derecedeki sürekli bir ısınma ve soğuma o betonda hasar verir, taşa da hasar verir, tuğlaya da hasar verir. Ne demişler? Ateş tuğlası denen bir şey vardır. Yani ateşe dayanıklı bir malzemeyle o çeperler görülür. Ama siz yani betonarme bir yapıda önlem almadan orayı fırın olarak kullanıp sürekli ısıtıp soğutmaya kalkarsanız orası zarar görür. Demek ki aslında her hepsinin belli bir kuralı var. Binalarımızın altında işletme olur ama kuralına uygun olacak. Projesinin haricinde kesinlikle işlem yapılmayacak."