CHP’nin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ulaş Karasu, kamu ihalelerini mercek altına aldı.

Cumhuriyet'ten Mustafa Çakır'ın haberine göre, Karasu, bulgularını 16 slayt halinde TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerine izletti. Sunumda “Gerçek ahtapotun kolları” başlıklı bir tablo da gösterildi.

Karasu’nun paylaştığı bu tabloya göre, 2005 ile 2024 yılları arasında 11 firmaya toplam 452 ihale verildi. Bu ihalelerin toplam tutarı 61.1 milyar dolar. Güncel tutara göre 2.5 trilyon lira. Bu ihalelerden yüzde 54’ünü kapsayan 1.3 trilyon liralık büyük bir bölümü “pazarlık usulü” ile gerçekleştirildi. Yüzde 24’üne denk gelen 605.8 milyar lirası “belli istekliler arasında ihale” yöntemiyle yapıldı. Yüzde 22’sine denk gelen 574.2 milyar lirası ise “açık ihale” olarak gerçekleştirildi.

Köprülere ödenen paralar

Sunuma göre, Osmangazi Köprüsü’nün ihale tarihi itibariyle maliyeti 1.5 milyar dolardı. Güncel maliyeti 63.1 milyar lira. Karayolları bütçesine konacak üç yıllık garanti ödemesi 376.3 milyar lira. Sadece üç yıllık ödenekle altı köprü yapılabilirdi. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün maliyeti ihale tarihi itibariyle 809.9 milyon dolar. Güncel maliyeti 34.1 milyar lira. Üç yıllık toplam garanti ödemesi 376.3 milyar lira. Üç yıllık ödenekle yapılabilecek köprü sayısı 11. Çanakkale Köprüsü’nün ihale tarih itibarıyla maliyeti 1.8 milyar dolar. Güncel maliyet 78.4 milyar lira. Üç yıllık garanti ödemesi 376.3 milyar lira. Üç yıllık ödenekle yapılabilecek köprü sayısı beş.

Karasu, komisyonda şunları söyledi: “Bakanlığınıza bağlı sadece 18 yapım işinde Sayıştay’ın ve kurum teftiş raporlarının tespit ettiği -bugünkü döviz kuruyla- 768 milyar TL kamu zararı var. ‘Ahtapot...’ diyorsunuz ya, sizde ahtapotun havuzu var. Bakın, 11 şanslı şirkete 452 ihale vermişsiniz, bu ihaleler kapalı kapılar ardında kuralsız, kanunsuz verdiğiniz ihaleler. Bu ihalelerin tutarı tam 61 milyar dolar yani güncel kurla tamı tamına 2 trilyon 562 milyar lira, bu ihalelere yapişlet-devretler de dahil değil.”

273 milyar lira garanti ödemesi

Sunuma göre, Yap - İşlet - Devret (YİD) ulaşım projeleri için bütçeden yapılan garanti ödemelerinin 2018 yılında idarelerin yatırım bütçelerine oranı sadece yüzde 18’di. 2024’te bu oran yüzde 69’a çıktı. YİD kapsamında karayolları bütçesinden geçen yıl 60.2 milyar lira garanti ödemesi yapıldı. Son beş yılda yapılan garanti ödemeleri yüzde 1080 oranında arttı. Beş yılda tam 273 milyar lira ödendi. Sadece gelecek üç yıl için 376 milyar lira ayrıldı.

Bitmeyen tren hatları

Ankara - İstanbul YHT’nin yapımının 20 yıldır devam ettiğine vurgu yapılan sunumda, “Ankara-İzmir YHT 1080 günde bitecekti, 2028 yılı da hayal görünüyor. Bandırma - Bursa - Osmaneli YHT yapımı 14 yıldır devam ediyor. Ankara - Sivas YHT, ‘2 saatte gidilecek’ denilmişti, 3 saat 20 dakika sürüyor. Halkalı - Kapıkule 2023’te bitecekti, 2028’de biteceği açıklandı” denildi.

Bitmeyen otoyollar

Gebze - Orhangazi - İzmir Otoyolu’nun (Osmangazi Köprüsü dahil) kamuya devir tarihi 2035’ten 2038’e, Kuzey Marmara Otoyolu (KMO) Kınalı - Odayeri 2025’ten 2030’a, KMO Kurtköy - Akyazı 2024’ten 2030’a, KMO Nakkaş - Başakşehir 2041’den 2044’e, Ankara - Niğde Otoyolu 2030’dan 2035’e, Menemen - Aliağa - Çandarlı Otoyolu 2027’den 2028’e, Malkara - Çanakkale (Çanakkale Köprüsü dahil) 2037’den 2038’e uzatıldı. KMO Odayeri - Paşaköy Kesimi (Yavuz Sultan Selim köprüsü dahil) devir tarihi 2024’ten 2028’e çıkarılırken, 4 yıllık uzatma ile şirkete 4.8 milyar dolar ek tutar gidecek.

Sunuma göre, Aydın - Denizli Otoyolu’nda sözleşme değişikliği ile bir kesimde 35 bin olan günlük geçiş garantisi 53 bine çıkarıldı. Diğer kesimde 30 bin olan garanti 48 bine yükseltildi. Firmaya 48 milyar lira ödeme olacak.