Projenin arz güvenliğine ve enerji çeşitliliğine katkı sağlayabileceğini belirten enerji politikaları uzmanı Necdet Pamir, İsrail’den çıkarılacak gazın Rusya karşısında bir alternatif olmayacağını söyledi. Pamir, “Bu proje, bizim arzu ettiğimiz gibi KKTC’ye de doğal gaz getirecekse bizim de arka çıkmamız gereken bir proje haline gelir” dedi.

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısının ardından, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere doğal gazda Rusya’ya bağımlı olan ülkelerde enerji çeşitliliği konusu yeniden gündem oldu. Rusya’nın kendisine yaptırım uygulayan ülkelere gaz ödemelerinde rublenin geçerli olacağını duyurmasıyla gaz teminatında alternatif bölgeler daha çok konuşulmaya başladı. Alternatifler arasında İsrail gazının Türkiye’den Avrupa’ya ulaştırılması da var. Uzmanlar, İsrail-Türkiye arasındaki normalleşme gündemi kapsamında enerji alanının iş birliği imkanları sunduğunu savunuyor.

"İSRAİL’DEN GELEBİLECEK GAZ EN FAZLA 10 MİLYAR METREKÜPTÜR"

Enerji uzmanı Necdet Pamir, ANKA Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada, Türkiye üzerinden yapılacak gaz sevkiyatının Türkiye’nin çıkarlarına ters düşmemesi gerektiğine söyledi. Söz konusu iş birliğin Türkiye’nin enerji arz güvenliği bakımından önemli olabilecek bir proje olduğunu belirten Pamir, İsrail’den ihraç edilecek gazın Rusya karşısında tek başına alternatif olamayacağını dile getirdi. Pamir, şöyle konuştu:

“Rusya’nın, Türkiye dahil AB ülkelerine yıllık 200 milyar metreküp civarında doğal gaz ihracatı var.  İsrail’den gelebilecek gaz, en fazla yaklaşık 10 milyar metreküptür. Belki biraz zorlarsanız 12 milyar olur. Dolayısıyla Rusya’ya alternatif oluşturulması bile söz konusu değil. Bunlar ufak ufak katkılardır. Azerbaycan’dan gelen, TANAP üzerinden, yılda 10 milyar metreküplük bir gaz konusu. 200 milyar metreküp ile kıyaslanabilecek ve dertlerine deva olabilecek bir şey değil. Güreşte ‘peşrev’ derler, güreşin başlangıcında rakibi ürkütmeye yönelik birtakım hareketler yapılır.

“TEKNİK CİDDİ SIKINTILARIN OLDUĞU TARAFLARCA BİLİNİYOR”

Uzun yıllardır pişirilen, aslında siyasi tarafı Türkiye’ye karşı daha çok kullanılan, Yunanistan’ın, Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin, onun yanı sıra Mısır ve İsrail’in Türkiye’ye karşı bir birlik sergiledikleri; aslında ta başından itibaren teknik, ekonomik ciddi engelleri olan bir proje. Senede üç kere, dört kere iyi niyet protokolleri, anlaşmalar, birtakım pozlar veriliyor ama bunun en azından ekonomik olmayacağı, teknik ciddi sıkıntıların olduğu taraflarca da biliniyordu. En son ‘Amerika desteğini çekti’ lafından sonra bir hareketlilik başladı. İsrail’den Türkiye’ye, Türkiye üstünden Avrupa’ya gaz nakli konusu, Mavi Marmara olayından sonra biraz geri planda kalmış gibi ama o ilgi hiçbir zaman dinmedi.”

“GÜNEYDEN BESLENMEMİZ ARZ GÜVENLİĞİ VE ÇEŞİTLİLİK BAKIMINDAN ÖNEMLİ AMA MALİYETİ NE OLACAK”

Türkiye’nin İran, Rusya ve Azerbaycan’dan gaz aldığını belirten Pamir, İsrail gazının enerji çeşitliliği ve arz güvenliği için önemli katkı sunacağını söyledi. Bununla birlikte maliyetin de göz önünde bulundurulması gerektiğini kaydeden Pamir, şöyle devam etti:

“Türkiye açısından baktığımızda tamam, Güney’den beslenmemiz arz güvenliği ve çeşitliliği bakımından önemli. Ama maliyeti ne olacak? Olağanüstü koşulların dışında spot piyasada, özellikle Avrupa’da doğal gaz fiyatları anormal yükseldi. O nedenle her türlü marjinal proje çok kârlıymış gibi görünebilir ancak Leviathan ya da Tamar’da kuyu başı maliyeti normal koşullarda Avrupa’daki spot gaz piyasasından daha yüksektir. Bunun üzerine EastMed maliyetini koyduğunuzda hiçbir anlamı yoktur. Şu sıra spot piyasada fiyatlar yüksek olduğu için, bana sorarsanız bu sürmeyecek, dolayısıyla normal koşulları düşündüğümüzde Rusya’dan, Azerbaycan’dan ve İran’dan aldığımız gazdan da -ki İran, en pahalı odur- incelediğimiz bütün alternatifler arasında İsrail gazı daha pahalıya geliyordur.”

“KKTC’NİN ÇIKARLARINI DA GÖZETMELİYİZ”

Bu proje, bizim arzu ettiğimiz gibi KKTC’ye de doğal gaz getirecekse, KKTC üzerinden Türkiye’ye makul fiyatlarla gelecekse bizim de arka çıkmamız gereken bir proje haline gelir. Bizim arz güvenliğimiz açısından da katkısı olur. Çünkü önümüzdeki yıllarda kademeli olarak birçok uzun vadeli kontratımızın sonuna geliyoruz.

Mevut kontratlar ile talebimiz ve arz arasında bir boşluk oluyor. Bu, bizim için avantaj da olabilir. Bütün bunları düşünerek konuşmalıyız. Yani İsrail’den gelecek, Irak’ın kuzeyinden gelecek, İsrail ile müzakereler arasında bu da geçti. Irak anayasasına ve yasalarına göre bunun yetkisi tamamen merkezi hükümetin şirketi olan SOMO’nun (State Oil Marketing Organisation of Iraq) elinde. Irak’ın kuzeyindeki özerk yapının kendi adına kendi gazıymış gibi oradaki varlıkları Türkiye üzerinden pazarlamasının ayrı bir sorun yaratacağını söylememiz lazım.”

“RUSYA’NIN GAZI KESMESİİÇİN ŞU AN BİR NEDEN YOK”

Türkiye, Rusya’dan Mavi Akım ve Türk Akım boru hatlarıyla doğal gaz alıyor. EPDK verilerine göre Türkiye, Ocak 2022’de Rusya’dan 2 milyon 618 bin 77 metreküp gaz ithal etti. Pamir, Rusya’nın doğal gaz sevkiyatına devam edip etmeyeceğine ilişkin şöyle konuştu:

“Türkiye’ye gaz sevkini kesmesi için mevcut koşullarda hiçbir neden yok. Bu nedenle hatalı adımlar atılmadığı müddetçe Rusya bu gazı kesmez. Üstelik Rusya’dan alınan gaz… Şu sıralar spot piyasadan da gaz alıyoruz, dün spot piyasada yaklaşık bin metreküp gaz bin 450 dolar civarındaydı. Açık kaynaklardan söyleyebilirim ki Rusya’dan boru hattıyla aldığımız gaz, bazı petrol ürünlerine endeksli bir formülle alınıyor. Spot piyasadaki gaz fiyatlarıyla Rusya’dan gelen gazın fiyatını kıyasladığımızda, Rusya’dan 350-370 dolar gibi bir fiyatla alıyoruz. Şimdiki koşullarda muazzam bir avantaj. Rusya’dan aldığımız gaz, bizim için spot piyasaya göre çok daha avantajlı.”