Üzerinde “İzmir” yazılı bir tekne.

Tekne dediysem, kayıktan biraz büyükçe bir şey….

Üzerine onlarca bavul yüklenmiş.

Valiz diyemiyorum, çünkü hepsi sıradan bavul…

Daha ilk bakışta, hiç bilmeyen bir insana bile kendi hikâyesini anlatıyor.

Sadece gidiş bileti olan insanların hikâyesi

Bir göç hikâyesi bu…

Anavatan diye bellenmiş bir ülkeden, başka bir ülkeye göç etmek zorunda bırakılan insanların hikâyesi…

Her gün, her yıl, her yüzyıl insanlığın yaşadığı ızdırap hikâyelerinden biri…

Bu bizim hikâyemiz.

Bir “mübadele hikâyesi…”

Tek yönlü değil, iki yönlü bir hikâye…

Sadece gidiş bileti verilmiş insanların hikâyesi…

Türkiye’deki Rumların Yunanistan’a; Yunanistan’daki Türklerin Anadolu’ya gönderilmelerini anlatan bir destan da diyebilirsiniz.

Uluslararası sanatçımız Ahmet Güneştekin’in önceki hafta açılan “Kayıp Alfabe” sergisini gezdirmeye işte bu tekneyle çıkaracağım sizi.

Ahmet Güneştekin

Bavuldan gelen kedi miyavlaması hangi hikâyeyi anlatıyordu bize?

Teknenin etrafında dolaşıyorum.

Onlarca bavul…

Halk bavulu diye bir şey varmış, önce onu keşfediyorum.

Ama beni bu bavul yüklü kayığa çağıran başka bir şey daha var.

Bir kedi miyavlaması…

Evet bavullardan birinin içinden bir kedi miyavlaması geliyor.

Tabii ki o bavulun içinde bir kedi yok.

Ama bu sembolik ses, gereğinden rahatsız edici geliyor insana…

Çünkü doğduğu topraklardan koparılan bir canlının feryadı gibi geliyor insana…

Anadolu’nun Rum mübadilleri kedilerini de götürüyor beraberinde

Anadolulu bir Rum zorla Yunanistan’a giderken demek ki kedisini de götürüyor.

Anlatılanlara bakılırsa, gittiği yer ne kendisini ne kedisini isteyen bir coğrafya…

Hiçbir insan bu kedinin miyavlaması kadar acıklı bir ağıta dönüşemez.

Çünkü göç dediğimiz trajediyi en güzel anlatan ses bu…

Kedileri ve çınar ağaçlarını sevmeyen bir vatana gitmek

Doğru mudur bilmiyorum.

Çocukluğumdan beri bize hep anlatılır.

Yunanistan Osmanlı’dan bağımsızlığını aldıktan sonra Atina’da iki şey yapmışlar.

Türklerin diktiği bütün çam ağaçlarını kesmek.

Ve Türklerin sevdiği kedileri öldürmek.

Oysa bu bavullardan birinin içinde bir kedi var.

Anadolulu bir Rum ailesinin sevdiği bir kedi…

Şimdi kendisin sevilmediği bir ülkeye gidiyor.

Söyleyen zorunlu göç dediğimiz trajediyi daha iyi ne kim anlatabilir ki?

Bavulların arasından gelen miyavlamayı dinlerken düşündüklerim

Kayıp Alfabe işte bunu en çarpıcı müziği ile anlatmaya başlıyor.

Bir kedi miyavlaması ile…

Mahvediyor beni…

Ayrılamıyorum bavul dolu mübadil teknesinin etrafından.

Sanatın gücünü bir kere daha anlıyorum bir teknenin hem iskele hem sancak tarafından dolaşırken.

Dedim ya, bir göçmen çocuğu olarak mübadilliği bu kadar sarsıcı biçimde anlatan başka hiçbir şey görmedim hayatım boyunca…

Üzerinde İzmir yazan bir kayık… Üzerinde halk bavulları…

Ve bir kedi miyavlaması…

Göç sadece insanların değil…

Hayvanların da alınyazısı mı yani…

Yazıklar olsun asırlar boyu insanlığa…

Hrant Dink meydanından dön, Narin oyuncak evine ulaşırsın

Yürüyorum…

Bu defa karşıma meçhul ellerin öldürdüğü, katlettiği bildik isimler çıkıyor…

Faili yıllardır belli olduğu halde meçhulmüş gibi bırakılan cinayetler sokağına giriyorum…

Yüzlerce isim çıkıyor karşıma…

Hrant Dink Adelet Meydanı… Tahir Elçi Adalet Sarayı… Musa Anter Sokağı…

Hafızam saymaya devam ediyor…

Abdi İpekçi… Uğur Mumcu… Çetin Emeç… Bedrettin Cömert…

Sonra aralarından bir ismi fark ediyorum.

Küçücük bir isim…

“Narin Oyuncak Evi…”

Hiç büyüyemeyecek çocukların oyuncak evi

Sadece ismiyle hafızamıza yerleşen küçücük bir kız…

Narin…

Öldürenlerin hepsi orada ama faili hala meçhul küçük bir kız.

Soyadı yok.

Ama adresi besbelli… Bir milletin gözyaşlarıyla yazdığı mektupların hepsi adresine ulaşmış.

Bir dere yatağındaki kalanın altında, torba içinde küçücük bir beden…

Kim anlatabilir hepimize böyle hatırayı…

Kim yerleştirebilir daha zarif, daha etkileyici biçimde kollektif hafızamıza bu küçücük ismi…

Bir sanatçı elbette…

Ahmet Güneştekin…

Bir lahitin altındaki yasak kitaplardan musalla taşı

Sergiyi dolaşmaya devam ediyorum…

Karşıma bir lahit çıkıyor…

İsterseniz tabut da diyebilirsiniz…

Altında kitaplardan oluşmuş bir musalla taşı…

Her biri yasaklanmış, yakılmış, yok edilmiş, yazarları öldürülmüş, hapislerde çürütülmüş kitaplar…

Kayıp bir alfabenin kaybolmamış delilleri…

Her biri ıslak imza…

Diz çöküp bakıyorum o hazin musalla taşının üzerindeki kitaplara…

Bir bölümünü tanıyorum…

Bir bölümü ise meçhul kitap abidesinin yaprakları…

Rengarenk kırkyamadan bir gökkuşağı tarlası

Sonra rengarenk bir aleme giriyorsunuz.

Anadolu’nun rengarenk kırkyamasından bir “patchwork” tarlası…

Her santimetrekaresi size ayrı bir masal anlatıyor.

Kimi aşk… Kimi kavuşma… Kimi ayrılık…

Mutluluk ve özlem birbirine karışmış, bir gökkuşağı halinde üzerinize seriliyor.

Hemen yanında gri bir Anadolu Guernika’sı

Ama burası bir çelişkiler meydanı…

O rengarenk duvarın hemen yanında kurşun renginde bir duvar ve üzerindeki “Şeyler” çıkıyor karşınıza…

Bakın bakın…

Ve o şeylerin adını kendiniz koyun diye bekliyor sizi…

İsterseniz, 6 Şubat depreminin ızdırap enkazından çıkan kutsal emanet deyin.

İsterseniz, Diyarbakır’ın Sur ilçesinin enkazından gelenler eşyalar da karışmış…

Yarın gezecekseniz, belki dimağınız onların arasına Kartalkaya’da yanmış vicdanlardan kalan üç beş parçayı da iliştirecek bir köşesine…

Hangi köşesine ne koyarsanız koyun hepsi sizi aynı yere götürecek…

Bir Anadolu Guernika’sı bu eser…

Picasso’nunki kadar güçlü ve ızdırap verici bir utancı ve ızdırabı anlatıyor.

Bir Mezopotamya Guernikası insana ne anlatır, ne gösterir?

O duvara bakarken birden fark ediyorsunuz ki bu bitmemiş, bitmeyen bir Guernika…

Burası insanların üzerinden hiç gitmeyen “Bin bir gecenin, on bin bir kararlığının” coğrafyası…

Mezopotamya burası…

Karşınızdaki “şey”, yıllardır bitmeyen, yıllarca bitmeyecek, meçhul kalacak bir puzzleın küçücük parçası…

Lanetli ve kalıp alfabeler kıtası burası…

Artık umutlarımızı öyle yitirmişiz ki…

Sanki her nesil kendi kayıp şeylerini bu duvarın bir köşesine ekleyecek gibi bir duyguyla ayrılıyorsunuz oradan.

O utanç ve çaresizlikle kaçıyorsunuz işlemediğiniz bir suçun mahallinden.

Çünkü o suçların gizli bir tanığısınız…

Çünkü korkuyorsunuz sesinizi yükseltmeye…

Karşınızda Davut olmayı bekleyen mermer kayalar

Ve sonunda karşınıza mermer bir kaya çıkıyor.

El değmemiş, el değdirmemiş bir kaya…

Üzerinde harfler var.

Kayıp bir alfabenin keşfedilmeyi bekleyen harfleri…

Ve altında insan elinin değmediği mermer kaya…

Sabırla kendisinden Davut’u yaracak tanrının elinin ilk dokunuşunu bekliyor.

Bernini’nin o mermeri muhteşem bir kadın bedenine çevirmesini, sonra erkek gücünün o beden üzerindeki zorbalığının delili haline dönüştürmesini hayal ediyorsunuz.

O an kayıp alfabenin başıboş harfleri size bütün kayıp mesajları iletiyor.

Bu bir sergi değil, bir “being there” bienali

Yok yok…

Bir sergi değil bu.

Bienal gibi bir şey…

Feshane sanki kayıp bir Atlantis’e taşınmış, orada bulunmanın insana verdiği “being there” duygusunun agorası haline gelmiş.

Çıkarken içinizden bir ses kulağınıza fısıldıyor: “Ben de oradaydım…”

O zaman anlıyorsunuz ki bu bir “Arkadaş ben de oradaydım” bienali…

O yüzden gidip gezin bu sergiyi diyorum…

Güneştekin’in İzmir “Gavur Mahallesi” sergisini 3 milyon insan gezmişti

Bana göre Türkiye’de yılın sanat olayı bu…

Belki daha uzun yıllar da böyle kalacak.

Umutsuzluklar ülkesinin insanı olarak, modern sanatın gücü o an orada size dünyanın ve ülkenizin bütün kayıp alfabelerini bulma umudu veriyor.

Ahmet Güneştekin’in önceki yıl İzmir’de açtığı “Gavur Mahallesi” sergisini 3 milyona yakın insan gezmişti….

Bir haftadır bakıyorum, bu sergi de aynı ilgiyi görüyor.

Trafiği kilitleyecek kadar ilgi çeken bir sergi bu…

Türkiye belki de ilk defa “bir sergiyi gezmek için trafikte bekleme” duygusuyla tanışıyor.