ABD Ankara Büyükelçisi Tom Barrack’ın Fener Rum Patrikhanesi’ne yaptığı ziyaretin ardından Başpiskopos Bartholomeos için ‘Ekümenik Patrik’ unvanını kullanması tepki toplamaya devam ediyor. Aslında bu unvan Başpiskoposlarca çok uzun süredir kullanılıyor. Lozan görüşmelerinde Başpiskopos’un Türkiye’den gönderilmesi gündeme gelse de ‘siyasi faaliyet göstermemesi’ koşulu ile Türkiye’de kalabileceği tutanaklarda görülüyor. Fakat antlaşma metnine konuyla ilgili doğrudan bir madde eklenmiyor.

ERDOĞAN ‘EKÜMENİK’ DEMİŞTİ

Bu unvanın Türkiye Cumhuriyeti’nin son döneminde ne kadar tanındığı ise net değil. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, başbakanlığı döneminde, Başpiskopos’un ‘Ekümenik’ unvanını kullanmasıyla ilgili verdiği bir demeçte, “Ecdadımı rahatsız etmediğine göre beni de rahatsız etmez. Ama benim ülkemde bazılarını rahatsız edebilir” demişti. 2020 yılında ise Cumhurbaşkanlığının gönderdiği resmi davette, yani resmi bir belgede, Bartholomeos’un isminin başında ‘Ekümenik Patrik’ sıfatı yer aldı. Dışişleri ise konu, daha büyük boyutlarıyla gündeme geldiğinde, “Türkiye’nin tutumuyla ilgili bir değişiklik yok” açıklamasını yapıyor.

Son açıklama, Patrik’in 2024’te, Ekümenik Patrik unvanıyla, yurtdışında çeşitli ülke ve örgütlerin katıldığı siyasi bir belgeye imza atması üzerine gelmişti: “Fener Rum Patrikhanesi’nin konumuna ilişkin devlet politikamızda herhangi bir değişiklik olmadığı da izahtan varestedir.”

‘İÇİŞLERİ’NİN UYARMASI LAZIMDI’

Eski Dışişleri Bakanı, Zafer Partisi Genel Başkan Yardımcısı Şükrü Sina Gürel ise konuyla ilgili, “Lozan’a uymak lazım. Lozan tutanaklarında ‘Patrik siyasete karışmama kaydıyla İstanbul’da kalabilir’ deniyor. Türkiye bu şartla razı olmuş. Ama şimdiye kadar Patrikhane’nin hem içeride hem dışarıda siyasi faaliyetleri var” sözlerini kullanıyor. Gürel örnek olarak, Rusya-Ukrayna savaşından önce Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin Rusya’dan ‘ayrılıp’ İstanbul’a ‘bağlanma’ kararını anımsatırken, bu karara uymayan Ukrayna’daki kiliselerin ‘faşistlerce’ baskıya maruz kaldığını vurguluyor.

Şükrü Sina Gürel, “Şimdiye kadar İçişleri’nin, Fatih Kaymakamlığının altında bir kurum gibi görünen bu Patrikhane’yi uyarması lazımdı. Fakat İçişleri Bakanlığı bunu nasıl yapabilir? Cumhurbaşkanı davetiye yollayıp ‘Ekümenik Patrik’ adresine hitap etmese bu, belki yaşanabilirdi” diyor. Gürel, Bakanlık bunu yapmadıkça, Patrikhane’nin ‘Vatikan gibi davranma alışkanlığı’ kazanabileceği uyarısında bulunuyor.

İKİ ADIMIN ATILMASINI İSTEDİ

Peki Türkiye bugün ne yapmalı? Gürel’e göre Türkiye’nin atması gereken iki adım var: “Birincisi, Amerikan Büyükelçisini ‘persona non grata’ (istenmeyen kişi) ilan etmeden önceki hamleler düşünülebilir. Kendisi uyarılabilir, ABD’deki Büyükelçiliğimiz kanalıyla ABD Dışişleri Bakanlığı uyarılabilir. Onun dışında Patrikhane’ye de ağır bir uyarı yapılmalıdır. ‘Ekümenik’ sıfatının hiçbir şekilde Türkiye tarafından tanınmadığı, dolayısıyla faaliyetlerine dikkat etmesi gerektiği, siyasi faaliyetleri devam ederse Türkiye dışına çıkartılmak dahil bütün önlemlerin uygulanacağı bildirilmelidir.”